Hẹn cùng Sốp Cộp

Khu Kinh tế - Quốc phòng (KT-QP) Sông Mã bao gồm 15 xã vùng cao đặc biệt khó khăn của 3 huyện, thuộc 2 tỉnh Sơn La và Điện Biên, có diện tích tự nhiên tương đương cả 2 tỉnh Thái Bình và Bắc Ninh gộp lại. Trong đó, toàn huyện Sốp Cộp gồm 8 xã đều nằm trong Khu KT-QP, do 2 đội sản xuất của Đoàn KT-QP 326 phụ trách.

Huyện Sốp Cộp được thành lập đầu năm 2004, trên cơ sở tách 8 xã của huyện Sông Mã, trở thành một huyện của tỉnh Sơn La, có gần 125km đường biên giới, tiếp giáp với hai tỉnh Hủa Phăn và Luông Pha Băng của nước bạn Lào. Đây là khu vực xung yếu trong thế trận quốc phòng - an ninh (QPAN) của tỉnh Sơn La và Quân khu 2. Mặc dù đã được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) nhưng đời sống của đồng bào nơi đây vẫn còn nhiều khó khăn. Sốp Cộp từng là địa bàn phức tạp về tội phạm ma túy và các hoạt động lợi dụng vấn đề về tôn giáo, dân tộc... để kích động phá hoại. Đó là lý do sự có mặt của Đoàn KT-QP 326 trên địa bàn này, kể từ năm 2002.

Ngoài nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, tham gia xây dựng cơ sở chính trị, củng cố QPAN trong khu vực phòng thủ... Đoàn KT-QP 326 còn có nhiệm vụ quan trọng khác là tham gia thực hiện các dự án xóa đói giảm nghèo, xây dựng các công trình dân sinh, phát triển KTXH trong Khu KT-QP Sông Mã. Từ khi thành lập đến nay, đơn vị đã cử hàng nghìn lượt cán bộ, chiến sĩ đến các địa bàn vùng sâu, vùng cao, vùng biên giới để tuyên truyền, vận động nhân dân tập trung phát triển kinh tế, xây dựng nếp sống mới, tích cực tham gia bảo vệ an ninh, trật tự xã hội và vành đai biên giới... Các đội sản xuất thực hiện "cùng ăn, cùng ở, cùng làm" và cùng nói tiếng của đồng bào tại các cụm bản xung yếu, phấn đấu thực hiện phương châm "4 tăng, 4 giảm". Đó là: Tăng dân trí, tăng đời sống vật chất - tinh thần của nhân dân, tăng chất lượng dân quân tự vệ, tăng chất lượng hệ thống chính trị cơ sở; giảm tệ nạn xã hội, giảm mê tín dị đoan, giảm di cư tự do và giảm tỷ lệ đói nghèo.

Đội sản xuất số 2 do Trung tá Trần Khánh Hòa làm Đội trưởng, phụ trách 2 xã Sốp Cộp và Mường Và. Xã Mường Và có 27 bản, chủ yếu là người dân tộc Thái và Lào. Trong đó, có 3 bản người Lào chiếm đa số là: Mường Và, Nà Vèn và Nà Khoang. Bản Mường Và đất rộng người đông nhất, nên tên bản được chọn làm tên xã. Từ đây ra đường biên giới Việt - Lào chỉ gần 10km theo đường chim bay... Trên ngọn đồi giữa bản có ngôi tháp 5 tầng cao hơn chục thước, được xây dựng từ hơn 700 năm trước. Đây là một công trình kiến trúc độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa Lào, được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia từ năm 1960. Lần này lên Sốp Cộp, tôi được Đội trưởng Trần Khánh Hòa dẫn đi chiêm ngưỡng tháp Mường Và. Ô tô bon bon trên con đường bê tông từ thị trấn Sốp Cộp, dọc theo thung lũng Mường Và về trung tâm bản. Hai bên đường hiện lên khung cảnh thật hữu tình. Một bên là những ngôi nhà sàn mái ngói dựa vào chân đồi san sát, nhà nào cũng có vườn cây, vạt rau, bể nước... Một bên là những cánh đồng lúa nước đang vào thì con gái, dạt dào lượn sóng trong gió nhè nhẹ. Thung lũng trải dọc theo con suối Mường Và nên ruộng bậc thang ở đây không dốc đứng như ở nhiều nơi. Đồng ruộng này, làng bản này sao cứ thấy thân quen man mác như một vùng quê kiểng?

Các dự án xóa đói giảm nghèo và Chương trình 135 của Chính phủ do Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 326 triển khai đã mang lại hiệu quả thiết thực cho huyện Sốp Cộp (Sơn La), góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Nghe tôi nhận xét như vậy, cựu Bí thư Đảng ủy xã Vì Văn Chỉnh hào hứng khoe: Cảnh sắc ấy của Mường Và mới có được hơn 10 năm gần đây. Từ khi Đoàn KT-QP 326 về Sốp Cộp, những dự án xóa đói giảm nghèo và Chương trình 135 của Chính phủ mới thực sự mang lại hiệu quả thiết thực... Đầu tiên là những công trình điện, đường, trường, trạm được triển khai. Năm 2009, công trình cấp điện Sốp Cộp - Mường Và khánh thành, một nửa số bản của xã có điện quốc gia. Cuối năm 2010, con đường bê tông từ thị trấn huyện lên Mường Và hoàn thành, thay thế con đường cấp phối lồi lõm, sạt lở. Rồi các dự án mương phai thủy lợi, đường ống nước sạch, trạm xá, trường học... cũng được hoàn thành. Đồng tiền "135" của Nhà nước không bị thất thoát, làm sai, làm hỏng... nhờ có "bộ đội 326" tư vấn, hướng dẫn, giám sát. Cả cánh đồng lúa nước dưới kia rồi những ngôi nhà cao ráo xung quanh có vườn cây, vạt rau, ao cá, chuồng trại chăn nuôi sạch sẽ cũng đều từ "mô hình trình diễn" của "bộ đội 326" mà nhân rộng ra.

Giờ đây, bản Lào ở Mường Và không chỉ có cuộc sống vật chất khấm khá hơn trước mà đời sống tinh thần cũng khởi sắc. Mỗi bản có một đội văn nghệ hoạt động rôm rả. Con em trong bản năm nào cũng có vài cháu đỗ đại học, cao đẳng, một số trở về làm cán bộ xã, như: Lò Văn Thoong là Phó Chủ tịch UBND xã, Lò Văn Hốt là Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Lò Văn Phanh là Chủ tịch Hội nông dân.

Bản Mường Và nói riêng và xã Mường Và nói chung là địa phương có nhiều tiềm năng cho phát triển mô hình du lịch nông thôn. Rất nhiều ngôi nhà ở đây vẫn giữ nguyên kiến trúc nhà sàn truyền thống của đồng bào dân tộc. Cùng với đó là nét văn hóa, phong tục tập quán truyền thống đặc trưng của dân tộc Lào như lễ Khảu Hó; nghề thủ công truyền thống như thêu, dệt thổ cẩm. Ngoài những lợi thế về tự nhiên, văn hóa và lịch sử kể trên, bản Mường Và đang tập trung khôi phục và phát triển những sản vật địa phương nổi tiếng, như: gạo nếp, cá suối, cam vàng múi, vịt cổ xanh…

Nhờ sự kết nối của Trung tá - Đội trưởng Trần Khánh Hòa, tôi đã có cuộc trò chuyện thú vị với anh Đào Đình Thi, Chủ tịch UBND huyện Sốp Cộp. Anh Thi còn khá trẻ, quê ở huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, là Phó Chánh Văn phòng UBND tỉnh Sơn La, được luân chuyển về làm Chủ tịch UBND huyện Sốp Cộp từ đầu năm 2019. Trong câu chuyện về phong trào xây dựng nông thôn mới ở Sốp Cộp, anh cho biết hiện nay, huyện đang xây dựng Đề án phát triển mô hình du lịch nông thôn tại xã Mường Và giai đoạn 2023-2025 và định hướng đến năm 2030. Theo đó, những vấn đề cốt yếu đang được khẩn trương xúc tiến là quy hoạch, nhân lực, thu hút đầu tư, bảo tồn tôn tạo các di tích… Hiện nay, phòng Văn hóa - Thông tin huyện Sốp Cộp đã xây dựng chuyên mục quảng bá du lịch trên Cổng thông tin điện tử của huyện; lồng ghép triển khai thực hiện Đề án du lịch với các hoạt động văn hóa, thể thao; khuyến khích công tác xã hội hóa trong các hoạt động văn hóa; thu hút các nhà đầu tư vào phát triển du lịch trên địa bàn.

Sự hào hứng của Chủ tịch Đào Đình Thi càng củng cố niềm tin của tôi về tương lai của tuyến du lịch nông thôn Mường Và - Sốp Cộp. Hy vọng hướng đi này của Sốp Cộp sớm thành công, góp phần tạo việc làm cho người dân trên địa bàn và có thêm điều kiện để thúc đẩy KTXH phát triển. Anh Thi mời tôi trung tuần tháng 3 năm sau lên dự lễ hội Xên Mường với bà con Sốp Cộp. Lên Tây Bắc đúng mùa hoa ban, lại được tham dự lễ hội Xên Mường độc đáo của đồng bào Thái thì còn gì bằng? Vậy là tôi hứa với anh nhất định sẽ trở lại để chứng kiến sự thay da đổi thịt của mảnh đất này.

Bài và ảnh: MAI NAM THẮNG