CNQP&KT - Xây dựng và phát triển Công nghiệp quốc phòng (CNQP) là chủ trương chiến lược, nhất quán của Đảng và Nhà nước, được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Sau gần 80 năm xây dựng và phát triển, ngành CNQP đã trở thành một bộ phận của công nghiệp quốc gia, một phần quan trọng của tiềm lực quốc phòng, an ninh quốc gia, khẳng định vị trí, vai trò trong xây dựng Quân đội chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.

Ra đời ngay sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, đất nước giành được độc lập và phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thử thách trước thù trong, giặc ngoài và giặc đói, giặc dốt hoành hành, ngành Quân giới (tiền thân của ngành CNQP ngày nay) bắt đầu quá trình phát triển từ số "0": Không có các cơ sở sản xuất cơ bản; không có trang thiết bị, công nghệ sản xuất quốc phòng; không có nguồn nhân lực và vật lực (vật tư, nguyên liệu) cho sản xuất công nghiệp vô cùng thiếu thốn...

Tuy nhiên, với vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, được sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quân đội, ngành Quân giới đã nêu cao tinh thần chủ động, tự lực, tự cường, tích cực khai thác và tận dụng tối đa các nguồn nguyên liệu sẵn có (sắt, thép, thuốc nổ, hóa chất…); tự làm thủy điện, khai thác than bùn tại chỗ, xây dựng các lò cao nhỏ trong rừng… để tạo ra nguồn nguyên vật liệu cần thiết, phục vụ sửa chữa, cải tiến, sản xuất thành công nhiều loại vũ khí đáp ứng yêu cầu tác chiến trên chiến trường.

Nằm trong đội hình của Quân đội nhân dân Việt Nam, trong suốt quá trình xây dựng, công tác và trưởng thành, tổ chức lực lượng ngành Quân giới không ngừng lớn mạnh cả về quy mô và năng lực nghiên cứu, sản xuất, cải tiến vũ khí trang bị kỹ thuật (VKTBKT); đã chế tạo, sản xuất được nhiều loại vũ khí có trình độ kỹ thuật cao, như: súng, đạn Bazooka; súng cối 81mm; súng và đạn chống tăng CT62; mìn định hướng, mìn nam châm…; cải tiến các loại vũ khí, khí tài phòng không như: tên lửa SAM-2, radar, thủy lôi… và nhiều loại vũ khí, khí tài thu được của địch để cung cấp cho chiến trường. Qua đó, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đánh thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược.

Sau khi đất nước thống nhất, cùng với toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, ngành Quân giới - CNQP bước sang chặng đường mới với 2 nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, sau năm 1991, khi Liên Xô sụp đổ, nước ta không còn nguồn viện trợ VKTBKT, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với ngành CNQP là phải tự chủ trong đảm bảo VKTBKT cho các lực lượng vũ trang. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng, phát triển CNQP trong tình hình mới, Bộ Chính trị đã ban hành các nghị quyết: Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 20/7/1993, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 16/6/2003, Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 16/7/2011 và gần đây nhất là Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 26/1/2022 về đẩy mạnh phát triển CNQP đến năm 2030 và những năm tiếp theo. Triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả những nhiệm vụ, giải pháp được xác định trong các Nghị quyết của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển CNQP, ngành CNQP đã đạt được những kết quả quan trọng. Chức năng quản lý nhà nước về CNQP được thực hiện tập trung hơn, đã thành lập Ban Chỉ đạo nhà nước về xây dựng và phát triển CNQP, an ninh do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban; công tác lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng và quản lý của các cơ quan nhà nước về CNQP được quan tâm, coi trọng hơn. Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TW và các nghị quyết, kết luận về phát triển các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, trọng tâm, trọng điểm của CNQP; Quốc hội thông qua Luật CNQP, an ninh và động viên công nghiệp (AN và ĐVCN); qua đó, kịp thời bổ sung cơ chế đặc thù và huy động nguồn lực khoa học - công nghệ (KHCN), công nghiệp quốc gia tham gia xây dựng, phát triển CNQP. Tổ chức lực lượng và tiềm lực CNQP từng bước được cân đối, đáp ứng yêu cầu tác chiến chiến lược trên cả ba miền Bắc - Trung - Nam, góp phần tự chủ bảo đảm VKTBKT, từng bước đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Sản phẩm CNQP ngày càng đa dạng, lưỡng dụng, bảo đảm chất lượng, đóng góp tích cực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

"Sự phát triển của CNQP trong từng giai đoạn cách mạng đã kịp thời đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, sửa chữa VKTBKT phục vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng vũ trang, góp phần quan trọng trong xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại".

(Trung tướng, TS. Hồ Quang Tuấn)

Với sự cố gắng của các cơ quan, đơn vị và nỗ lực của từng cán bộ, đảng viên, công nhân, viên chức quốc phòng, người lao động trong toàn ngành, năng lực nghiên cứu, sản xuất, sửa chữa, cải tiến, hiện đại hóa VKTBKT có ý nghĩa chiến lược, hiện đại có bước phát triển đột phá, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ phục vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của Quân đội và các lực lượng thực thi pháp luật. Trong những năm qua, việc đảm bảo VKTBKT cho Quân đội đã chuyển dần từ mua sắm của nước ngoài và lắp ráp là chủ yếu sang tự nghiên cứu, chế tạo trong nước. CNQP đã sản xuất, sửa chữa được hầu hết các loại vũ khí, khí tài, đạn dược để trang bị cho lực lượng bộ binh; có đủ năng lực đóng mới, sửa chữa nhiều loại tàu quân sự và các loại tàu tuần tra, tàu bổ trợ trang bị cho các lực lượng thực hiện nhiệm vụ trên biển, chế tạo thành công và đưa vào sử dụng UAV trinh sát, UAV chiến đấu; robot trinh sát và chiến đấu mặt đất… Đặc biệt, CNQP đã làm chủ một số công nghệ nền, công nghệ lõi, sản xuất một số loại vũ khí có ý nghĩa chiến lược hiện đại, có khả năng tự động hóa cao; nghiên cứu, chế tạo các loại thuốc phóng, thuốc nổ mạnh mà rất ít nước trên thế giới làm chủ được.

Hợp tác quốc tế, hội nhập quốc tế về CNQP được đẩy mạnh và chủ động hơn, trở thành nội dung quan trọng trong hợp tác quốc phòng, đối ngoại quân sự, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Thông qua các hoạt động đối ngoại quân sự, hợp tác quốc phòng và tham gia các hội thảo, hội chợ, triển lãm quốc tế... đã quảng bá, nâng cao hình ảnh, uy tín của Quân đội và CNQP Việt Nam đến với thế giới, tạo điều kiện cho các đơn vị, doanh nghiệp tiếp cận thông tin, xúc tiến hợp tác, nghiên cứu, sản xuất VKTBKT tiên tiến, hiện đại; đã xuất khẩu sản phẩm tàu kinh tế và bổ trợ quân sự, các chi tiết, cụm chi tiết vũ khí và xuất khẩu vật liệu nổ với giá trị hợp đồng lớn.

Trong những năm tới, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là trí tuệ nhân tạo và công nghệ số đem đến cơ hội mà những nước đang phát triển, chậm phát triển có thể nắm bắt để "đi tắt, đón đầu", phát triển vượt bậc. Đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; từ nay đến năm 2030 là thời kỳ cơ hội chiến lược quan trọng, giai đoạn nước rút của cách mạng Việt Nam để đạt mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, tạo tiền đề vững chắc đạt mục tiêu 100 năm thành lập nước. Trong đó, ngành CNQP với vai trò, chức năng, nhiệm vụ góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, cần tiếp tục quán triệt triển khai thực hiện tốt các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về đẩy mạnh phát triển CNQP; trọng tâm là Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 26/1/2022 của Bộ Chính trị, xây dựng CNQP chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng, hiện đại, gắn kết chặt chẽ và trở thành mũi nhọn của công nghiệp quốc gia. Do vậy, thời gian tới, CNQP cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo như sau:

Một là, tập trung triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ được xác định trong Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 19/1/2023 của Chính phủ; Kế hoạch của Bộ Quốc phòng triển khai Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị; các Đề án nghiên cứu phát triển các loại VKTBKT có ý nghĩa chiến lược để tạo bước đột phá phát triển CNQP. Hoàn thiện thể chế pháp lý cho CNQP bằng việc ban hành các nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thông tư của Bộ Quốc phòng hướng dẫn thi hành Luật CNQP, AN và ĐVCN bảo đảm đồng bộ, thống nhất, khả thi.

CNQP đã làm chủ một số công nghệ nền, công nghệ lõi, sản xuất một số loại vũ khí có ý nghĩa chiến lược, hiện đại, có khả năng tự động hóa cao; nghiên cứu, chế tạo các loại thuốc phóng, thuốc nổ mạnh mà rất ít nước trên thế giới làm chủ được.

Hai là, cơ cấu, tổ chức lại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp theo Nghị quyết của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Quân ủy Trung ương về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021-2030 và những năm tiếp theo; Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án sắp xếp lại doanh nghiệp quân đội giai đoạn 2021-2025; Kế hoạch của Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện Đề án sắp xếp lại các doanh nghiệp Quân đội giai đoạn 2021-2025. Tổ chức lại các cơ sở CNQP nòng cốt theo hướng chuyên môn hóa, bảo đảm tinh, gọn, hiệu quả, tiên tiến, hiện đại, vừa sản xuất, vừa sửa chữa VKTBKT theo chuyên ngành sản phẩm; nghiên cứu xây dựng các cụm CNQP phù hợp thế bố trí chiến lược cho cả 3 miền Bắc, Trung, Nam. Nghiên cứu, đề xuất thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo, các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia về công nghệ nền, công nghệ lõi.

Ba là, tạo đột phá trong công tác nghiên cứu thiết kế, ứng dụng thành tựu KHCN để chế tạo, sản xuất, phát triển các loại VKTBKT hiện đại, có ý nghĩa chiến lược đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại. Tích cực triển khai thực hiện hiệu quả các chương trình nghiên cứu, thiết kế, chế tạo các loại vật tư kỹ thuật phục vụ sản xuất, sửa chữa VKTBKT. Đẩy mạnh sản xuất kinh tế, tăng cường chuyển đổi số và ứng dụng các công nghệ nền tảng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong quản lý, điều hành doanh nghiệp và quản lý chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực quản trị của các doanh nghiệp CNQP.

Bốn là, đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư đang triển khai và thực hiện hiệu quả kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2026-2030 cho ngành CNQP nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đề ra. Tập trung triển khai thực hiện các dự án trọng điểm, dự án đầu tư công nghệ cao, tạo ra sản phẩm VKTBKT có ý nghĩa chiến lược, hiện đại trang bị cho Quân đội; làm chủ chế tạo các loại hợp kim đặc biệt, các loại thuốc phóng, thuốc nổ mạnh và một số vật tư đặc chủng... cho sản xuất quốc phòng.

Năm là, quan tâm xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư, cán bộ quản lý giỏi, cán bộ kỹ thuật những ngành đặc thù cho CNQP, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển CNQP trong giai đoạn mới.

Sáu là, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, triển khai hiệu quả các hình thức hợp tác, chuyển giao công nghệ. Xây dựng và triển khai Đề án đẩy mạnh hợp tác, nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập quốc tế, đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm CNQP. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực; tăng cường liên doanh, liên kết với các tập đoàn, công ty trong và ngoài nước nghiên cứu phát triển các sản phẩm có tính lưỡng dụng cao, phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại; tổ chức thành công Triển lãm Quốc phòng Quốc tế Việt Nam 2024 và những năm tiếp theo để tiếp tục quảng bá, nâng cao hình ảnh CNQP Việt Nam với thế giới và tạo niềm tin với nhân dân cả nước.

Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ban, ngành, địa phương, cùng với sự chủ động, sáng tạo, nỗ lực, cố gắng, ngành CNQP sẽ tiếp tục có bước phát triển đột phá; đảm bảo năng lực nghiên cứu thiết kế, sản xuất nhiều chủng loại VKTBKT mới, hiện đại, có ý nghĩa chiến lược, góp phần nâng cao trình độ, sức mạnh và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng vũ trang, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, góp phần tích cực thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trung tướng, TS. HỒ QUANG TUẤN

Chủ nhiệm Tổng cục Công nghiệp quốc phòng