CNQP&KT - Những năm qua, Quân đội luôn phát huy vai trò nòng cốt, đẩy mạnh xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng (KTQP). Tuy nhiên, quá trình triển khai dự án các khu KTQP đang phải đối mặt với không ít những khó khăn, vướng mắc, cần sự quan tâm, vào cuộc đồng bộ của các bộ, ban, ngành, địa phương.

CHỦ TRƯƠNG ĐÚNG ĐẮN, TRIỂN KHAI HIỆU QUẢ

Xây dựng các khu KTQP với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), củng cố quốc phòng, an ninh (QPAN) trên địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Thực hiện chủ trương chiến lược này, hơn 20 năm qua, Quân đội, mà trực tiếp là các đoàn KTQP, đã nỗ lực vượt qua khó khăn, gian khổ, tích cực triển khai thực hiện Dự án khu KTQP và đạt nhiều kết quả quan trọng, được Đảng, Nhà nước, nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.

Theo Thiếu tướng Trần Đình Thăng - Cục trưởng Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng, hiện toàn quân có 28 khu KTQP trên các địa bàn chiến lược về QPAN, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn. Các khu KTQP đã và đang phát huy hiệu quả trên nhiều mặt, góp phần tạo nên diện mạo, thế và lực mới cả về chính trị, KT-XH, QPAN ở địa bàn biên giới. Các đoàn KTQP đã chủ động phối hợp với địa phương tiến hành khảo sát, quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng KT-XH; kết hợp tổ chức, bố trí lại dân cư trên địa bàn, từng bước hình thành các thôn, bản, điểm, cụm dân cư tập trung trên vành đai biên giới, địa bàn xung yếu, tạo hành lang bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Cùng với đó, các đoàn KTQP cũng tích cực triển khai các chương trình khuyến nông, khuyến lâm, xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ, tạo điều kiện giúp nhân dân phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống, khắc phục tình trạng di cư tự do. Đến nay, các đoàn KTQP đã đỡ đầu, đón nhận trên 100 nghìn hộ dân vào sinh sống, lập nghiệp (vượt kế hoạch được phê duyệt), hình thành hơn 500 thôn, bản, điểm dân cư tập trung mới, với trên 32.000 hộ dân; tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, trong đó có hàng chục nghìn lao động là đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, cùng với thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế, tổ chức sản xuất, làm nòng cốt hỗ trợ nhân dân xóa đói giảm nghèo, các đoàn KTQP thường xuyên đẩy mạnh công tác dân vận, tham gia xây dựng cơ sở chính trị, gắn phát triển KT-XH với tăng cường QPAN trên địa bàn.

Những nếp nhà trình tường của đồng bào Hà Nhì trong khu KTQP Bát Xát (Lào Cai). Ảnh: HƯƠNG NGUYÊN

Có thể nói, bằng các hoạt động cụ thể, thiết thực, các đoàn KTQP đã làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước; tích cực đưa văn hóa, y tế về thôn, bản, góp phần xóa mù chữ, xóa “vùng trắng” về y tế và giải quyết những vấn đề tồn tại của công tác y tế ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, góp phần quan trọng vào xây dựng “thế trận lòng dân”, tăng cường niềm tin của đồng bào các dân tộc với Đảng, Nhà nước. Kết quả đó một lần nữa khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng, Chính phủ về triển khai xây dựng các khu KTQP; đồng thời, cho thấy ý thức, trách nhiệm chính trị và vai trò nòng cốt của Quân đội trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.

NHIỀU KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC CẦN THÁO GỠ

Cùng với những kết quả đã đạt được, quá trình triển khai dự án của các đoàn KTQP còn bộc lộ không ít hạn chế trong chỉ đạo, phối hợp và tổ chức thực hiện. Theo lãnh đạo Cục Kinh tế (Bộ Quốc phòng), những năm gần đây, tiến độ xây dựng một số dự án khu KTQP còn chậm so với quy hoạch đã được phê duyệt do đầu tư công bị cắt giảm, không bảo đảm đúng tiến độ. Hơn 20 năm qua, Nhà nước mới đầu tư khoảng 40% nguồn vốn cho các dự án. Có những đoàn KTQP cả năm không có kinh phí để triển khai dự án. Ngoài ra, do Luật Quy hoạch năm 2017 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2019) nên việc quy hoạch tổng thể khu KTQP phải tích hợp cùng quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, tỉnh. Trong khi nhiều khu KTQP đến năm 2020 đã hết hiệu lực quy hoạch, không có căn cứ để triển khai tiếp các dự án.

Trao đổi với chúng tôi, Đại tá Nguyễn Thanh Tùng, Đoàn trưởng Đoàn KTQP 326 (Quân khu 2) cho biết: Hiện nay, khó khăn lớn nhất đối với các đoàn KTQP đó là nguồn ngân sách đầu tư hết sức hạn hẹp, manh mún, nhỏ giọt. Cùng với đó là mục tiêu quy hoạch nhiều nội dung không phù hợp với khả năng bảo đảm ngân sách, việc xác định cơ cấu và cơ chế nguồn vốn (bao gồm nguồn vốn trực tiếp và nguồn vốn lồng ghép từ các chương trình mục tiêu quốc gia) còn chung chung, không cụ thể số lượng, chưa xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ban, ngành trung ương, địa phương. Tổ chức biên chế của các đoàn KTQP cũng chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Bên cạnh đó, việc phối hợp với địa phương dành quỹ đất để thực hiện các dự án di dân ra khu vực biên giới, vùng xung yếu còn nhiều khó khăn, bất cập; chính sách bảo đảm an sinh xã hội ở khu vực biên giới cũng thiếu đồng bộ.

Cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện Đoàn KTQP 326 (Quân khu 2) hướng dẫn đồng bào trên địa bàn canh tác lúa nước hai vụ.

Tìm hiểu thực tế tại bản Mới, xã Ma Lỹ Chải (Phong Thổ, Lai Châu) chúng tôi được biết, từ năm 2013 đến nay, 25 hộ người dân tộc Hà Nhì được Đoàn KTQP 356 (Quân khu 2) phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương động viên, giúp đỡ di chuyển ra lập nghiệp tại khu vực biên giới. Tuy nhiên, cũng từ đó đến nay, họ phải sống trong tình trạng “6 không”: không đường, không trường, không trạm, không điện thắp sáng, không nước sạch và không cả tên bản. Có đến hơn 90% hộ dân thuộc diện hộ nghèo và tỷ lệ trẻ em bị thất học khá cao. Đây là số hộ được chính quyền địa phương vận động ra định cư ở khu vực biên giới từ năm 2013 theo Kế hoạch số 1166/KH-UBND (ngày 22/10/2012) của UBND tỉnh Lai Châu thực hiện Quyết định số 570/QĐ-TTg, ngày 17/5/2012 của Thủ tướng Chính phủ về “Quy hoạch bố trí, ổn định dân cư các xã biên giới Việt - Trung giai đoạn 2012-2017”. Ông Phu Cha Pô - Phó Chủ tịch UBND xã Ma Ly Chải bày tỏ: “Việc đưa nhân dân ra định cư tại khu vực biên giới có ý nghĩa rất quan trọng. Đây chính là “vành đai sống” góp phần cùng các lực lượng bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia. Tuy nhiên, do nguồn vốn bảo đảm cho dự án tái định cư ở bản mới còn hạn hẹp và chưa kịp thời, chưa có sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành, các lực lượng trên địa bàn, dẫn tới tình trạng những hộ đã đăng ký hoang mang xin rút…”

Từ những khó khăn, bất cập nêu trên, lãnh đạo, chỉ huy các đoàn KTQP trên địa bàn Quân khu 2 có chung kiến nghị: Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và các bộ, ngành, địa phương cần quan tâm hơn nữa trong phân bổ ngân sách cho triển khai các khu KTQP, điều chỉnh lại mục tiêu xây dựng các khu KTQP cho phù hợp với thế bố trí và khả năng bảo đảm ngân sách; đồng thời kiến nghị với Chính phủ có cơ chế chính sách để huy động các nguồn lực cho nhiệm vụ xây dựng các khu KTQP, nhất là nguồn vốn, đất đai…

Đồng chí Quàng Văn Tiêu, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Sốp Cộp (Sơn La) cũng đề xuất tăng cường ngân sách quốc phòng cho các đoàn KTQP nói chung, Đoàn KTQP 326, đơn vị đứng chân trên địa bàn nói riêng, để đơn vị đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án khu KTQP, góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào các dân tộc.

Như chúng tôi đã đề cập ở trên, các khu KTQP đều thuộc vùng trọng điểm về QPAN, biên giới, biển, đảo, nơi sinh sống của đa số đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống còn khó khăn, kinh tế lạc hậu… Do đó, việc các đoàn KTQP triển khai hiệu quả các dự án phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo sẽ góp phần quan trọng xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc nơi tuyến đầu Tổ quốc. Vì vậy, rất cần sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, sự vào cuộc rốt ráo của các bộ, ban, ngành từ trung ương đến địa phương, giúp nguồn ngân sách đầu tư cho các dự án khu KTQP được phân bổ đúng tiến độ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các dự án khu KTQP, góp phần thúc đẩy KT-XH địa bàn vùng sâu, vùng xa phát triển, đời sống của nhân dân được nâng lên.

Bài và ảnh: HỒNG SÁNG