CNQP&KT - Xuất phát từ yêu cầu xây dựng, phát triển Công nghiệp quốc phòng và nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định: “xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học - công nghệ cao”1. Đó là một định hướng chiến lược đòi hỏi quyết tâm chính trị rất cao để thực hiện.

Công nghiệp quốc phòng (CNQP) là một hợp phần quan trọng của thực lực và tiềm lực quốc phòng, an ninh; là bộ phận của công nghiệp quốc gia, có nhiệm vụ “Nghiên cứu, phát triển, sản xuất, bảo dưỡng, sửa chữa lớn, cải tiến, hiện đại hóa vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự, vật tư kỹ thuật và các sản phẩm khác phục vụ quốc phòng; tham gia phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”2. Như vậy, chức năng, nhiệm vụ của CNQP mang tính lưỡng dụng, đồng thời thỏa mãn hai nhu cầu: củng cố quốc phòng, an ninh và phục vụ đời sống dân sinh.

Xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng là một chủ trương chiến lược, thể hiện quan điểm kết hợp quốc phòng với kinh tế, kinh tế với quốc phòng. Do xây dựng, phát triển CNQP phụ thuộc chủ yếu vào quy mô, tiềm lực nền kinh tế quốc dân, vì vậy, đối với nước ta, khi “nền kinh tế phát triển chưa bền vững, còn nhiều hạn chế, yếu kém, đứng trước nhiều khó khăn, thách thức”3, để có nền CNQP hiện đại, thì xây dựng, phát triển theo hướng lưỡng dụng là sự lựa chọn tối ưu. Điều này vừa bảo đảm năng lực quốc phòng và tiềm lực quân sự, vừa góp phần thúc đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng và xu hướng xây dựng, phát triển của CNQP trong thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng. Tại Đại hội XII, Đảng ta cũng đã nhấn mạnh nhiệm vụ: “Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng; tăng cường nguồn lực, tạo cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại cho lực lượng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”4.

Cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã thường xuyên quan tâm đầu tư phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng. Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển CNQP từng bước hoàn thiện, phù hợp với điều kiện của Việt Nam. CNQP được chú trọng đầu tư, đặc biệt là những ngành mũi nhọn, đặc thù, hướng tới gắn kết, hòa nhập với công nghiệp quốc gia. Tiềm lực công nghiệp, khoa học - công nghệ quốc gia được huy động có hiệu quả vào quá trình xây dựng, phát triển CNQP.  Việc mở rộng hợp tác quốc tế để xây dựng, phát triển CNQP hiện đại theo hướng “Ưu tiên lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ lưỡng dụng”5 bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực. Các dự án trọng điểm của CNQP đã đưa vào khai thác, sử dụng đạt hiệu quả cao.

Với hệ thống cơ sở vật chất, trang - thiết bị công nghệ hiện đại, doanh nghiệp CNQP đã sản xuất được hầu hết các loại vũ khí, trang bị cho sư đoàn bộ binh đủ quân; các loại tàu chiến, cứu hộ, cứu nạn và tàu bổ trợ hiện đại khác... Chất lượng sản phẩm quốc phòng, nhất là vũ khí, khí tài, đạn dược đạt độ tin cậy, ổn định cao, tạo niềm tin cho lực lượng vũ trang trong thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, CNQP đã có những đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh, đặc biệt là khu vực biên giới, vùng biển, đảo. Đến nay, CNQP đã có nhiều sản phẩm dân dụng có chất lượng tốt, được thị trường tin dùng, như: vật liệu nổ công nghiệp, pháo hoa, sản phẩm cơ khí, may mặc, điện tử, quang học... Trong đó, nhiều sản phẩm đã được xuất khẩu, như: tàu cung ứng thuyền viên cho Tập đoàn Damen (Hà Lan); tàu cứu hộ tàu ngầm và tàu chở dầu cho Hải quân Australia; tàu đánh bắt cá ngừ đại dương cho Pháp; tàu công trình, tàu huấn luyện máy bay, du thuyền, tàu kéo cảng… xuất khẩu sang nhiều quốc gia. Việc huy động năng lực khoa học - công nghệ và công nghiệp quốc gia tham gia xây dựng, phát triển CNQP có bước tiến mới, tạo nhiều cơ hội thuận lợi để CNQP phát triển và hội nhập. Đánh giá về những thành tựu xây dựng, phát triển CNQP thời gian qua, Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Công nghiệp quốc phòng, an ninh được tập trung đầu tư phát triển, sản xuất được nhiều loại phương tiện, thiết bị, vũ khí, công cụ hỗ trợ phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh và nhiều thiết bị máy móc, sản phẩm dân dụng chiếm được chỗ đứng vững chắc trên thị trường”6. Thực tế đó đã minh chứng cho tính đúng đắn, khoa học của chủ trương xây dựng, phát triển CNQP hiện đại theo hướng lưỡng dụng của Đảng, Nhà nước.

Xây dựng và phát triển CNQP phải đồng thời thỏa mãn hai nhu cầu: củng cố quốc phòng, an ninh và phục vụ đời sống dân sinh.

Trong thời gian tới, để sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn lực xây dựng, phát triển CNQP, tại Đại hội XIII, Đảng ta xác định: “Tiếp tục xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học, công nghệ cao”7. Quán triệt, hiện thực hóa quan điểm, chủ trương xây dựng, phát triển CNQP theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cần có các giải pháp đồng bộ, thống nhất, trong đó cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Một là, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách xây dựng, phát triển CNQP hiện đại, lưỡng dụng. Theo đó, các cơ quan nhà nước, bao gồm lập pháp, hành pháp và tư pháp cần tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách xây dựng, phát triển CNQP. Trong đó, Bộ Quốc phòng, nòng cốt là Tổng cục CNQP, phối hợp với cơ quan có liên quan tiến hành rà soát, xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về CNQP theo hướng hội nhập, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đảm bảo thiết thực, khả thi. Tiếp tục cụ thể hóa việc áp dụng các văn bản quy phạm pháp luật về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, bảo vệ bí mật Nhà nước, cạnh tranh, đấu thầu, phát triển thị trường khoa học, công nghệ… trong lĩnh vực sản xuất quốc phòng.

Hai là, huy động các nguồn lực, đầu tư thỏa đáng cho xây dựng, phát triển CNQP. Theo đó, bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, cần tăng cường huy động các nguồn vốn khác để đầu tư xây dựng, phát triển CNQP; đặc biệt là các dự án trọng điểm, đòi hỏi phải đầu tư lớn. Trong quá trình phát triển, cần có cơ chế, chính sách cụ thể lồng ghép nội dung, nhiệm vụ xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học, công nghệ cao vào các chương trình, dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Tận dụng tối đa thành tựu của công nghiệp quốc gia, nguồn lực tổng hợp của các ngành, các thành phần kinh tế và của doanh nghiệp quốc phòng để tái đầu tư xây dựng, phát triển CNQP. Chú trọng kết hợp giữa phát huy nội lực với tranh thủ nguồn lực từ bên ngoài để phát triển, thông qua các chương trình hợp tác quốc tế về CNQP.

Ba là, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao cho CNQP. Để xây dựng, phát triển CNQP, an ninh theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học, công nghệ cao, cần quan tâm đến phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao. Trước hết, các cơ sở thuộc Tổng cục CNQP cần khảo sát toàn diện nguồn nhân lực cả về trình độ chuyên môn, khả năng phát triển, phẩm chất chính trị. Qua đó, xây dựng chương trình, kế hoạch đào tạo, phát triển nguồn nhân lực một cách bài bản. Cần đa dạng hóa công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phù hợp với từng đối tượng, bộ phận. Nội dung đào tạo, bồi dưỡng cần tập trung vào công nghệ mới, công nghệ điều khiển và ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất; nâng cao trình độ quản lý và kiến thức về kinh tế thị trường, pháp luật trong kinh doanh...

“Công nghiệp quốc phòng là một bộ phận nòng cốt, cơ bản, quan trọng nhất của tiềm lực kinh tế quân sự và sức mạnh quốc phòng để bảo vệ Tổ quốc”  

(Nguồn: Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng)  

Bốn là, tạo môi trường thuận lợi để CNQP hội nhập sâu rộng vào thị trường trong nước và quốc tế. Xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học, công nghệ cao không nằm ngoài mục tiêu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Tuy nhiên, để phù hợp với xu thế chung của thế giới và điều kiện thực tế của đất nước, Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng cần tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp quốc phòng chủ động tham gia sâu rộng vào thị trường lao động, thị trường hàng hóa trong và ngoài nước. Hoạt động này nhằm kết nối CNQP với công nghiệp dân sinh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp quốc phòng tham gia chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu. Trong đó, cùng với nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp CNQP cần đặc biệt chú trọng việc chấp hành nghiêm các quy định về bảo mật, giữ gìn bí mật quốc gia.

Trong bối cảnh hiện nay, để đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, việc xây dựng, phát triển CNQP theo hướng lưỡng dụng, ngày càng hiện đại, có trình độ khoa học, công nghệ cao là đòi hỏi khách quan. Đây là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài với nhiều khó khăn, phức tạp. Vì vậy, cần có sự thống nhất về nhận thức, hành động trong quán triệt, tổ chức triển khai thực hiện chủ trương của Đảng với những giải pháp đồng bộ, hiệu quả.

Đại tá, PGS, TS. NGUYỄN TIẾN HẢI - Trung tá, TS. NGUYỄN QUANG TẠO

Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng

___________________

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.279.

2. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2008), Pháp lệnh Công nghiệp quốc phòng, ngày 26/1/2008, Hà Nội, Điều 3.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.107.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.149-150.

5. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (2008), Pháp lệnh Công nghiệp quốc phòng, ngày 26/1/2008, Hà Nội, Điều 5.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 2, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.56.

7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 151.