CNQP&KT - Hiện nay, các cường quốc quân sự đang đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển và đưa vào sử dụng hình thức “Chiến tranh thông minh”. Đây thực chất là bước phát triển từ chiến tranh công nghệ cao, phụ thuộc chủ yếu vào sự phát triển của hệ thống vũ khí, trang bị thông minh.

Theo các chuyên gia quân sự, “Chiến tranh thông minh” là cuộc chiến tranh sử dụng vũ khí, trang bị (VKTB) thông minh không cần đưa người trực tiếp tham gia tại khu vực xung đột trên chiến trường mà vẫn có thể đánh thắng đối phương. Các hệ thống VKTB có thể tự động tìm kiếm, phát hiện, bắt bám và tiêu diệt đối phương; giữ vai trò quyết định giành thắng lợi trong cuộc chiến này. Có thể thấy, kỹ thuật tiên tiến, vượt trội của VKTB ngày càng được nhiều nước nghiên cứu, phát triển, sử dụng trong các cuộc chiến tranh, xung đột ở mặt đất, trên không, trên biển và ngầm dưới lòng biển; thậm chí trong vũ trụ… Theo giới quân sự Mỹ, “Chiến tranh thông minh” sẽ được sử dụng rộng rãi trong tương lai do quy luật phát triển tất yếu của VKTB và do hiệu quả cao của quá trình tiến hành chiến tranh, đặc biệt là việc giảm tối đa thương vong cho bên sử dụng VKTB thông minh.

HỆ THỐNG THÔNG TIN VÀ CHỈ HUY

Trong các cuộc chiến tranh truyền thống, chỉ huy tác chiến thường đưa quân trực tiếp gồm nhiều thành phần, nhiều cấp lực lượng, nhất là các quân khu, quân đoàn, sư đoàn, lữ đoàn… hình thành nên hệ thống chỉ huy, hệ thống tác chiến từ trên xuống dưới, trong đó sức mạnh, hiệu quả chiến đấu được hình thành từ dưới lên trên. Trong tác chiến truyền thống, khả năng trinh sát chiến trường có hạn, việc báo cáo tình hình thông thường được thực hiện từ dưới lên trên; việc phán đoán, xử lý và ra quyết định được thực hiện từ trên xuống dưới. Chỉ huy tác chiến truyền thống có sự liên kết chặt chẽ, thông qua nhiều cấp chỉ huy, “khẩu độ” kiểm soát nhỏ, thuận tiện cho người chỉ huy tác chiến; sử dụng được sức mạnh tác chiến tổng hợp của các lực lượng, quân đoàn, quân binh chủng. Tuy nhiên, do chỉ huy qua nhiều cấp nên mất thời gian, có thể bỏ lỡ thời cơ giành chiến thắng, thậm chí gây thiệt hại đến quân nhà. Còn trong chiến tranh thông minh, do có sự hỗ trợ mạnh mẽ về kỹ thuật thông tin tiên tiến, đặc biệt là VKTB thông minh, có thể giảm tối đa các cấp chỉ huy, làm cho tất cả lực lượng tác chiến thông minh trên chiến trường đều trở thành một mắt xích thông tin, cùng lúc tiếp nhận thông tin chiến trường và mệnh lệnh của người chỉ huy. Phương pháp này có thể đồng thời chỉ huy nhiều lực lượng, tổ hợp tác chiến thông minh, đạt hiệu suất cao, tận dụng, phát huy được thời cơ, giúp các lực lượng được tổ chức dễ dàng, đơn giản, hiệu quả. Thông qua mạng chỉ huy tác chiến thông minh cũng giúp người chỉ huy đưa ra những quyết định chính xác, nhanh chóng, kịp thời, trực tiếp chỉ huy lực lượng, vũ khí tác chiến thông minh tấn công mục tiêu, nâng cao khả năng trao đổi thông tin trên chiến trường, kịp thời nắm bắt tin tức trinh sát, tình báo ở các tầng không gian, địa điểm; hiệp đồng chi viện, hỗ trợ tấn công tiêu diệt đối phương trong thời gian ngắn nhất, hiệu quả cao nhất.

VŨ KHÍ MẠNG

Theo các chuyên gia quân sự, VKTB thông minh giữ vai trò chủ yếu, quyết định trong chiến tranh thông minh, tuy nhiên, vẫn cần có sự hỗ trợ của mạng thông minh. Đây thực chất là một mạng phục vụ tác chiến bắt nguồn từ các điểm đầu, cuối thông tin không cần người điều khiển, liên kết mạng lưới với các VKTB thông minh; kết nối với tổ hợp tác chiến, thông qua mạng cảm biến, tổ hợp tác chiến thông minh, hình thành nên mạng lưới tác chiến “thông suốt chiều ngang, kết nối chiều dọc, tích hợp đa chiều”.

Hệ thống mạng cảm biến được hình thành trên cơ sở các mạng lưới liên kết với nhau, bao gồm các bộ cảm biến và bộ thăm dò được lắp đặt sẵn trên các vệ tinh, các máy bay không người lái (UAV), tàu ngầm không người lái… và tổ hợp tác chiến không người lái trên mặt đất. Hệ thống mạng cảm biến tiến hành thu thập tin tức trên chiến trường, phân tích tổng hợp, tự loại bỏ những tin tức không liên quan; xác định các tin tức tình báo, trinh sát quan trọng về đối phương, tình hình chiến trường và thông qua tổ hợp tác chiến không người lái cung cấp cho người chỉ huy tác chiến. Theo nguyên lý, hệ thống mạng lưới cảm biến dựa vào mạng lưới thông tin tập hợp từ các bộ cảm biến đa dạng trong các tầng không gian để tiếp nhận tin tức, sau đó phân tích, so sánh, tổng hợp các thông tin đã thu thập và tiến hành các bước xử lý phù hợp. Mạng lưới tác chiến thông minh vừa kết nối các tổ hợp VKTB, dựa vào mạng lưới liên kết trên để phát huy cao nhất hoạt động; vừa liên kết các tổ hợp tác chiến thông minh tại khu vực, đảm bảo khả năng phối hợp hiệu quả của các hình thức, phương pháp tác chiến.

"Chiến tranh thông minh" là cuộc chiến sử dụng vũ khí, trang bị thông minh không cần đưa người trực tiếp tham gia tại khu vực xung đột trên chiến trường mà vẫn có thể đánh thắng đối phương.

VŨ KHÍ TÁC CHIẾN TRÊN BIỂN

VKTB thông minh không người lái trên biển chủ yếu gồm: tàu ngầm không người lái; thủy lôi gắn thiết bị thông minh; tên lửa thông minh gắn trên các thiết bị bay không người lái tác chiến trên biển… Các cường quốc quân sự đẩy mạnh đầu tư, nghiên cứu, phát triển tàu ngầm không người lái thông minh thực hiện các nhiệm vụ trinh sát, tác chiến trên mặt biển và ngầm dưới biển. Tàu ngầm không người lái đang được phát triển theo hướng: giá thành thấp; kích thước nhỏ, kết cấu gọn; hoạt động dài ngày dưới đáy biển không cần tiếp nhiên liệu; tốc độ cao, khả năng cơ động linh hoạt; ngụy trang ẩn nấp tốt; VKTB tiên tiến, thông minh; tiến công mục tiêu đối phương bất ngờ; khả năng tác chiến linh hoạt cả ven bờ và xa bờ; khi hành quân xa (vượt đại dương) có thể bố trí (trang bị) được cả trên tàu mặt nước và tàu ngầm. Trên thực tế, các cường quốc đã đưa vào biên chế hàng trăm tàu ngầm không người lái thông minh, trong đó Mỹ và các nước phương Tây có số lượng tàu lớn nhất. Bên cạnh đó, Mỹ cũng đang đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển UAV cất và hạ cánh trên tàu sân bay, chuyên thực hiện các nhiệm vụ tác chiến trên biển. Gần đây, Mỹ đã thử nghiệm thành công hoạt động tiếp hạm của UAV và tuyên bố, UAV chuyên dụng khi được biên chế trên tàu sân bay sẽ là “hiện tượng vượt trội” khi tác chiến trên biển, nhất là ở các vùng biển xa nước Mỹ.

TÁC CHIẾN TRÊN KHÔNG VÀ VŨ TRỤ

Hiện nay, VKTB thông minh không người lái điều khiển trực tiếp trên không chủ yếu được phát triển là các phương tiện bay không người lái, đặc biệt là các UAV thực hiện các chức năng như: trinh sát, tiến công không đối không, không đối đất, không đối biển, săn ngầm… Trong các cuộc chiến tranh gần đây, UAV chủ yếu được sử dụng vào các nhiệm vụ trinh sát, theo dõi, tham chiến trong cuộc chiến tranh điện tử, thu thập tin tình báo, gây nhiễu, đánh lừa đối phương, tiến công tiêu diệt lực lượng khủng bố trên mặt đất… Hiện nay, UAV đang tiếp tục được hoàn thiện các tính năng kỹ, chiến thuật phù hợp với tác chiến hiện đại, như: phát triển thành các UAV thông minh, thực hiện nhiệm vụ trên các tầng không gian, đặc biệt là loại UAV chuyên làm nhiệm vụ chống khủng bố; trinh sát, tác chiến sâu trong hậu phương của đối phương; tác chiến ở địa hình rừng núi…

Trong khi đó, VKTB thông minh trên vũ trụ có ý nghĩa quyết định đến hoạt động, khả năng kiểm soát trên vũ trụ và trong các tầng không gian. Trên chiến trường, khi dựa vào thông tin, tuyến đường bay, trinh sát hình ảnh, trinh sát điện tử, trinh sát tín hiệu thu được từ hệ thống mạng chiến trường và khả năng điều khiển hệ thống tác chiến thông minh, nhất là hệ thống điều khiển máy bay không người lái đa phần được quyết định bởi khả năng chế áp không trung. Do vậy, các cường quốc coi việc xây dựng trạm không gian tác chiến và phát triển các hệ thống vũ khí trên vũ trụ là mục tiêu chiến lược phát triển mới, nhằm chuẩn bị trước về mặt kỹ thuật và sức mạnh cho các cuộc chiến trong tương lai. Kỹ thuật sử dụng vũ khí thông minh trên không gian chủ yếu gồm: kỹ thuật trinh sát vệ tinh; định vị chuyển hướng trong không gian; robot không gian; vũ khí tiến công trên vũ trụ - trên không và phát huy các ưu thế về thông tin, tính cơ động, khả năng hỏa lực của các hệ VKTB trong chiến tranh thông minh…

ĐOÀN HÙNG