CNQP&KT - Đài quang điện tử tầm xa, được ví như “mắt cú” của người lính, do Tổng công ty Công nghiệp công nghệ cao Viettel (thuộc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội) nghiên cứu chế tạo, với tính năng kỹ - chiến thuật ưu việt; được Bộ Quốc phòng đưa vào trong trang bị.

Được biết, sản phẩm "mắt cú" phòng không có vai trò quan trọng góp phần hiện đại hóa Quân đội. Do đó, năm 2018, các kỹ sư Tổng công ty Công nghiệp công nghệ cao Viettel (VHT) bắt đầu triển khai đề tài Đài quang điện tử tầm xa. Đây là một trong những dự án có tính đặc thù, hàm lượng khoa học - công nghệ cao, đặt ra nhiều thách thức đối với nhóm nghiên cứu. Trong 2 năm đầu, nhóm nghiên cứu tập trung nghiên cứu làm chủ những công nghệ lõi chế tạo sản phẩm, nhất là công nghệ ống kính quang học hồng ngoại phóng đại liên tục với tỷ số phóng đại lớn. Việc làm chủ công nghệ này đã đem về cho nhóm kỹ sư quang điện tử bằng sáng chế độc quyền được chứng nhận tại Mỹ. Năm 2020, Quân chủng Phòng không - Không quân đã tin tưởng đặt hàng VHT phát triển Đài quang điện tử hướng tới cảnh giới phòng không (hay còn gọi là “mắt cú” phòng không). Đây là đài quan sát đa kênh (hồng ngoại/khả kiến) có khả năng quan sát, phát hiện, bám sát và cung cấp thông tin các mục tiêu trên không, phục vụ cảnh giới phòng không tầm thấp, phủ vùng mù của radar.

Kỹ sư Vũ Quang Vinh, Trung tâm Quang điện tử (Tổng công ty VHT), chia sẻ: "Sở hữu công nghệ lõi là lợi thế lớn, song, để đáp ứng được những yêu cầu nghiêm ngặt của khách hàng cũng như đảm bảo tiến độ sản xuất sản phẩm, chúng tôi phải vượt qua nhiều khó khăn, trở ngại. Trong đó, nan giải nhất là đáp ứng tính năng hướng tới cảnh giới phòng không. Chưa kể, sản phẩm phải được trải qua nhiều bước thử nghiệm kỹ lưỡng trước khi ra mắt. Trong vòng 1 năm, nhóm nghiên cứu đã "chạy đua với thời gian" khi thử nghiệm tới 3 phiên bản, sau đó hoàn thiện phiên bản tối ưu nhất, nghiệm thu và sản xuất hàng loạt".

Tìm hiểu thêm được biết, giai đoạn thử nghiệm sản phẩm, Quân chủng Phòng không - Không quân đặt ra tiêu chí rất cao về chỉ thị mục tiêu. Tuy nhiên, thời điểm ấy, các khí tài hiện có cũng chưa đạt được chỉ tiêu này. Trong bối cảnh đó, kỹ sư Hoàng Minh Anh - Trưởng nhóm thiết kế hệ thống, đã tích cực nghiên cứu và thử nghiệm các phương án thiết kế; tạo ra phương án hiệu chỉnh mới phù hợp với quá trình thử nghiệm. Bước sang giai đoạn sản xuất hàng loạt, các kỹ sư Trung tâm Quang điện tử tiếp tục đối mặt với vô vàn khó khăn. Đó là thời điểm đại dịch Covid-19 bùng phát, nhóm chế tạo đã phải “3 cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm) tại nhà máy để vừa sản xuất, vừa tối ưu quy trình, đảm bảo chất lượng cao nhất cho sản phẩm. Thực tế, quá trình tích hợp ống kính quang học cần 5 ngày để hoàn thành trong khi việc mua vật tư linh kiện bị chậm do ảnh hưởng của dịch bệnh. "Nếu theo cách làm cũ, chắc chắn không thể bảo đảm tiến độ hoàn thành sản phẩm. Do đó, tôi đã nghiên cứu thử nghiệm các phương án để xây dựng một quy trình tích hợp khác và đưa ra các giải pháp kỹ thuật thay thế. Kết quả là đã giảm thời gian tích hợp một ống kính từ 5 ngày xuống chỉ còn 1 ngày mà vẫn đảm bảo yêu cầu kỹ thuật" - Kỹ sư Nguyễn Văn Đạt, thành viên nhóm Quang học, thông tin.

Đài quang điện tử tầm xa là sản phẩm quang điện tử "Make in Vietnam" đầu tiên cung cấp cho Bộ Quốc phòng; được xây dựng dựa trên nhu cầu của Quân chủng Phòng không - Không quân. Sản phẩm có cấu hình vượt trội nhưng giá bán chỉ bằng 57% so với sản phẩm tương đương cùng loại của nước ngoài.

Với giá trị thiết thực, đề tài nghiên cứu chế tạo Đài quang điện tử tầm xa đã đoạt giải Nhì giải thưởng Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội năm 2023. Là người bắt đầu nghiên cứu đề tài này từ khi còn là một kỹ sư cơ khí rồi đến phụ trách sản xuất và sau đó đảm nhận nhiệm vụ chủ nhiệm đề tài khi bước sang giai đoạn sản xuất hàng loạt, kỹ sư Vũ Quang Vinh chia sẻ: Sản phẩm là sự kết tinh của nỗ lực đổi mới, sáng tạo, bứt phá và là niềm tự hào của đội ngũ kỹ sư Trung tâm Quang điện tử; thể hiện đúng tinh thần "được trao quyền sáng tạo mỗi ngày" của cán bộ, kỹ sư nơi đây.

Đài quang điện tử tầm xa không quân là sản phẩm quang điện tử "Make in Vietnam" đầu tiên cung cấp cho Bộ Quốc phòng, được xây dựng dựa trên nhu cầu của Quân chủng Phòng không - Không quân. Theo đánh giá, sản phẩm có cấu hình vượt trội với nhiều tính năng ưu việt, nhưng giá bán chỉ bằng 57% so với sản phẩm cùng loại của nước ngoài; có khả năng kết nối với radar cảnh giới phòng không hoặc kết nối về trung tâm chỉ huy thông qua thiết bị truyền thông tin, dữ liệu… Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, khí tài "mắt cú" phòng không được người lính đánh giá cao bởi phát hiện nhiều loại mục tiêu bay khác nhau; đặc biệt là đối với mục tiêu cỡ nhỏ rất khó phát hiện. Hiện, sản phẩm được sản xuất loạt và đưa vào trang bị trong Quân đội.

Có thể khẳng định, thành công với đài quang điện tử tầm xa là nền tảng quan trọng để đội ngũ cán bộ, kỹ sư Tổng công ty VHT tiếp tục phát triển các dòng sản phẩm mới, tiên tiến; góp phần thực hiện mục tiêu hiện đại hóa Quân đội.

NGỌC MAI