(CNQP&KT) - Ở phía Bắc Tổ quốc có một vùng đất mà mới chỉ nhắc đến đã gợi cho ta cảm giác xa xôi vời vợi. Đó chính là xã Y Tý (thuộc huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai). Nơi đây hầu như quanh năm mây mù bao phủ.

Vào những ngày giáp Tết Mậu Tuất 2018, giữa rừng sâu, núi thẳm, khí hậu khắc nghiệt, vẫn có những người lính của Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 345 (thuộc Quân khu 2) gác lại tình riêng, ở lại với đồng bào các dân tộc, góp phần làm cho mùa xuân trên đỉnh trời Y Tý thêm đầm ấm, yên vui...

Bộ đội Đoàn 345 vui đón Tết cùng người dân trên địa bàn đóng quân.

Mặc dù nền nhiệt ở vùng cao phía Tây Bắc rất lạnh nhưng dọc đường dẫn vào các thôn Mò Phú Chải, Lao Chải, Sim San Hai của xã Y Tý có rất nhiều loài hoa đua sắc. Cuốn hút hơn cả là đào rừng được trồng ở khắp nơi: trong vườn nhà, trên đồi cao, dọc lối đi… Những cành hoa đào chùm xuống mái hiên, thả những cánh hoa mỏng manh xuống sân nhà, tạo điểm nhấn trong một khung cảnh đẹp như tranh vẽ. Nếu hoa đào Y Tý sắc hồng rực rỡ thì những rừng mận Y Tý lại trắng tinh khiết đến nao lòng.

Trong khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp ấy, chúng tôi có dịp cùng Thiếu tá Cao Trần Cử, Đội trưởng Đội Sản xuất số 3 (Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 345) đến thăm hỏi, tặng quà, chúc Tết một số gia đình người Mông, người Dao, người Hà Nhì trên địa bàn xã Y Tý nhân dịp Tết Nguyên đán. Anh chia sẻ: “Tết đến, xuân về, chẳng cần phải mâm cao cỗ đầy, ở nơi biên cương Tổ quốc này chỉ cần nghe tiếng chim gọi bầy cũng đủ vui, nhà báo ạ!”.

Trong câu chuyện, chúng tôi được Thiếu tá Cử giới thiệu khá kỹ về đặc điểm dân cư, phong tục, tập quán, những nét đẹp văn hóa tiêu biểu đang được đồng bào các dân tộc trên mảnh đất này gìn giữ và phát huy. Anh bảo, buổi sinh hoạt cuối năm vừa rồi, quân và dân Y Tý đã thống nhất ký giao ước quyết tâm không để tình trạng mất an ninh trật tự, di cư tự do, tái trồng cây thuốc phiện, sinh hoạt đạo trái phép xảy ra trên địa bàn. Gia đình nào cũng tự nguyện đăng ký, đồng thời nhắc nhở nhau phải nghe theo lời khuyên của bộ đội, không sa đà rượu chè, không tụ tập chơi bời, bỏ bê công việc; nhất là không nghe lời kẻ xấu xúi giục bỏ thôn, bỏ bản đi tìm “miền đất hứa”. Trong buổi sinh hoạt ấy, nhiều người còn nhắc lại câu chuyện của ông Vàng Tùng Sảo, ở bản Tia Ma Mủ, mới đây đã nhẹ dạ tin lời kẻ xấu bán hết nhà cửa, trâu bò, lợn gà, nương rẫy lấy tiền đưa vợ con di cư trái phép sang tận Điện Biên. Gặp chúng tôi, ông Sảo phân bua: “Cái bụng đồng bào Mông mình nó thật thà nên mới tin lời kẻ xấu. Nghĩ lại những ngày cơ cực, cơm chẳng đủ no, nước không có uống, nằm ngủ dưới nền đất lại không có chăn để đắp, khi đòi về thì bị bọn xấu xúm lại đánh đập... mà thấy ân hận vô cùng. Bây giờ thì biết mình sai rồi, biết bị kẻ xấu lừa rồi. Từ nay mình sẽ tập trung làm ăn, học cái tài nuôi bò, trồng sắn, trồng dứa của bộ đội Đoàn 345 để cuộc sống đỡ khổ!”.

Tết năm nay, bà con người Mông, người Hà Nhì, người Dao nơi đỉnh núi mù sương Y Tý vui mừng khi nhiều loại cây, con giống và những kinh nghiệm về các mô hình chăn nuôi, trồng trọt được cán bộ, nhân viên Đội sản xuất số 3 mang lên tặng đồng bào hồi đầu năm đã “kết trái đơm hoa”. Đặc biệt là giống lúa nếp cao sản gieo cấy ở thung lũng Hồng Ngài đạt năng suất cao gấp hai, ba lần giống lúa truyền thống của bà con, khiến cho không khí ngày mùa năm nay trên rẻo cao Y Tý càng thêm thêm rộn ràng, mâm cơm của đồng bào no đủ hơn mọi năm...

Bộ đội Đoàn 345 tham gia trò chơi nhảy que cùng đồng bào dân tộc Hà Nhì, xã Y Tý.

Được cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện của Đoàn 345 đến thăm, tặng quà, giúp gói bánh chưng, người dân Hà Nhì sống quanh rừng già Tố Xà, thôn Mò Phú Chải vui lắm. Gia đình nào cũng nhiệt tình mời uống rượu, tiếng dô “tố xà” cùng lời “Chú mừ chú xá, à kha pi pô” (chúc mừng năm mới, mừng nhau sức khỏe) khuấy động cả thôn. Bên mâm cỗ tất niên của thôn với nhiều món ăn đặc sản như ruột non lợn tẩm ướp gia vị hun khói, thịt lợn băm nhỏ trộn vỏ cây me làm nước chấm, sườn lợn băm trộn hạt mắc khén gói lá dong và không thể thiếu… rượu ngô, ông Phu Xuy Có, Trưởng bản Mò Phú Chải trịnh trọng tuyên bố: “Hôm nay thôn mình được đón Bộ đội Cụ Hồ, những người đã hướng dẫn đồng bào Hà Nhì ta cách làm ra nhiều của cải, nên bữa tiệc này phải mời họ uống thật say và cũng là mừng một cái Tết mới thật to”. Nói đoạn, ông Phu Xuy Có tưới rượu lên một góc bàn thờ, chắp tay thành kính nói tiếng Hà Nhì một hồi... Già làng Phu Che Cà giải thích với chúng tôi: “Đó là tập tục của đồng bào khi khách đến nhà phải báo với tổ tiên và cầu chúc cho mọi người an lành, sức khỏe...”.

Ấn tượng lớn nhất trong chuyến công tác này của chúng tôi là được sống trong không khí lễ tết vùng cao, được cùng cán bộ, nhân viên Đoàn 345 và các chàng trai, cô gái người Mông, người Dao, người Hà Nhì gói bánh chưng, nướng thịt lợn, làm các món ăn truyền thống của đồng bào. Đặc biệt là được thưởng thức món canh cá chua của đồng bào dân tộc Hà Nhì. Theo chị Có Gờ Be, bản Lao Chải 3, một trong những “nghệ nhân” ẩm thực tiêu biểu của núi rừng Y Tý, nguyên liệu chính của đặc sản này chỉ có cá hoặc đầu cá và loại lá chua có gai. Cá được làm sạch, cho vào nồi đất ninh kỹ, sau đó cho lá chua buộc thành túm lại để khi vớt ra cho dễ. Lúc gần bắc xuống thì rắc gia vị sao cho vừa. Khi ăn chan với cơm, vừa thơm mùi cá, vừa thơm mùi lá chua, nhất là vị ngọt của cá, vị chua của lá hòa quyện rất ngon miệng. Ngoài ra còn có món cá tái (gỏi cá), nếu được chế biến đúng cách sẽ rất ngon miệng. “Bộ đội cứ ở đây chơi Tết với bà con vài ngày, rồi sẽ được thưởng thức nhiều món ăn ngon nữa”, chị Có Gờ Be vừa góp vui câu chuyện, vừa nhanh tay chế biến món ăn truyền thống của dân tộc mình để đãi khách.

Bữa cơm tất niên của bà con dân tộc Hà Nhì bản Lao Chải 3, càng trở nên vui vẻ, ấm cúng khi có bộ đội, công an, dân quân và cán bộ xã cùng tham gia.  Nhấp ngụm rượu ngô, già làng Phu Che Lù nhớ lại: “Cuộc sống của người Hà Nhì mình trước đây khổ cực lắm, quanh năm thiếu đói, bởi tập quán canh tác của bà con lạc hậu, phụ thuộc tất cả vào thiên nhiên. Cuộc sống bây giờ no ấm hơn nhiều nhờ cán bộ Đội sản xuất số 3 tận tình hướng dẫn cho bà con trồng cây lúa nước, trồng sắn cao sản, nuôi ong, nuôi dê, ngan, vịt... Mùa Đông về, bộ đội lại trực tiếp xuống các bản xa nhất trên địa bàn giúp bà con phòng, chống rét cho vật nuôi... Tình cảm của Bộ đội Cụ Hồ thật đáng quý”.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, để đời sống của bà con vùng biên Bát Xát thay da đổi thịt, bằng tình cảm, trách nhiệm, cán bộ, nhân viên, trí thức trẻ tình nguyện Đoàn 345 đã không quản khó khăn, vất vả, tích cực giúp đỡ đồng bào phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo thông qua nhiều mô hình thiết thực, hiệu quả. Theo Đại tá Nguyễn Văn Đô, Đoàn trưởng Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 345, riêng năm 2017, đơn vị đã phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương giúp được 30 hộ thoát nghèo bền vững, vận động 50 gia đình cho con đi học đúng độ tuổi; xóa mù chữ cho 40 người; hướng dẫn, giúp đỡ trên 100 gia đình xây dựng, củng cố hệ thống chuồng trại, cách phòng, chống rét cho gia súc, gia cầm; phối hợp với y tế địa phương tổ chức khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí cho hàng nghìn lượt người.

Từ sự nỗ lực, cố gắng không ngừng của cán bộ, nhân viên đơn vị cùng với nguồn đầu tư của các cấp, các ngành, diện mạo nông thôn Khu Kinh tế-Quốc phòng Bát Xát đã có những khởi sắc khá toàn diện, vững chắc, quốc phòng - an ninh được củng cố, tăng cường, tình hình an ninh chính trị ổn định. Hằng năm, tỷ lệ hộ nghèo của các xã biên giới huyện Bát Xát giảm 9,5%/năm. Chỉ tính riêng trong năm 2017, số hộ nghèo của xã A Mú Sung giảm trên 20%; xã Y Tý, Ngải Thầu, Nậm Chạc, A Lù giảm gần 11%… Ngoài ra, hệ thống giao thông, điện, nước sinh hoạt và sản xuất, các công trình phúc lợi ngày càng được hoàn thiện, góp phần nâng cao đời sống cho nhân dân.

Với những đóng góp quan trọng đó, Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 345 được Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen (năm 2009, năm 2013); Bộ Tư lệnh Quân khu 2 tặng danh hiệu Đơn vị quyết thắng (từ năm 2008 đến năm 2016) và nhiều phần thưởng khác. Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 345 xứng đáng là chỗ dựa vững chắc của cấp ủy, chính quyền và đồng bào các dân tộc Bát Xát (Lào Cai).

Bài và ảnh: HỒNG SÁNG