CNQP&KT- Là một trong những cơ sở nghiên cứu khoa học quân sự đầu ngành, trong suốt hành trình 45 năm xây dựng, trưởng thành, Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ (thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng - CNQP) đã có những đóng góp quan trọng vào việc nghiên cứu, thiết kế, chế tạo các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật phục vụ Quân đội.

 

Trong chuyên mục “Gặp gỡ - Đối thoại” kỳ này, Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ, cùng đại diện Tạp chí CNQP&Kinh tế đề cập tới những nội dung liên quan đến hành trình 45 năm xây dựng, trưởng thành cũng như những đóng góp của Viện đối với ngành CNQP Việt Nam.

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ (bên trái) trong buổi làm việc với đại diện Ban biên tập Tạp chí Công nghiệp quốc phòng và Kinh tế.  Ảnh: TRẦN LÊ

TỰ HÀO VỚI TRUYỀN THỐNG, NỖ LỰC CỐNG HIẾN

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Thưa đồng chí Viện trưởng, thật sự là tôi rất ấn tượng với cảnh quan, diện mạo của một cơ sở nghiên cứu khoa học như Viện Thuốc phòng - Thuốc nổ (TPTN)!

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Vâng! Nhiều người đến thăm Viện TPTN cũng có nhận xét như nhà báo. Đúng là chúng tôi có một vị trí khá lý tưởng, với kết cấu hạ tầng tương đối đồng bộ, hiện đại; có khuôn viên, hồ nước, cây xanh; không gian thoáng đãng, trong lành... Mặc dù trụ sở gần trung tâm Thủ đô, tiện đường giao thông, nhưng ngay cả tiếng còi xe cũng không thể vọng tới, rất phù hợp cho hoạt động nghiên cứu khoa học. Nói như các cụ ta thì đó là “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”…(cười vui).

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Trở lại với chủ đề chính, đồng chí có thể giới thiệu khái quát về chức năng, nhiệm vụ của một cơ sở khoa học công nghệ (KHCN) đặc thù như Viện ta?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Tôi có thể nói vắn tắt thế này: Viện TPTN là đơn vị nghiên cứu KHCN chuyên sâu duy nhất của Quân đội và Nhà nước về vật liệu nổ phục vụ quốc phòng, an ninh và nền kinh tế quốc dân. Các nhiệm vụ chính của Viện bao gồm: Nghiên cứu phát triển KHCN, thiết kế, chế tạo các loại TPTN, nhiên liệu tên lửa, hỏa thuật và ứng dụng vật liệu nổ vào vũ khí, đạn dược và các lĩnh vực dân sinh; đảm bảo công nghệ sản xuất và giải quyết các vướng mắc kỹ thuật liên quan đến vật liệu nổ trong sản xuất quốc phòng; sản xuất các sản phẩm vật liệu nổ phục vụ quốc phòng và kinh tế. Cùng với đó, chúng tôi còn thực hiện tư vấn, thẩm định các dự án đầu tư, tài liệu thiết kế, công nghệ liên quan đến vật liệu nổ và thực hiện đo lường, thử nghiệm, giám định các loại vật liệu nổ theo ủy quyền của Nhà nước và Bộ Quốc phòng; triển khai các hoạt động dịch vụ KHCN, chuyển giao công nghệ sản xuất cho các đơn vị, doanh nghiệp.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Thưa đồng chí, truyền thống là một dòng chảy kết nối quá khứ với hiện tại và tương lai, vậy đồng chí tự hào về điều gì với những đóng góp của các thế hệ đi trước?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Cội nguồn của Viện TPTN ngày nay là Tổ nghiên cứu thuốc nổ thuộc Phòng Nghiên cứu vũ khí được thành lập đầu năm 1963, nhưng đến ngày 20/10/1974, Ban TPTN thuộc Viện Kỹ thuật Quân sự ra đời thì đó mới là thời điểm chính thức trở thành ngày truyền thống của Viện.

Trải qua rất nhiều khó khăn, thăng trầm của một đơn vị kỹ thuật, nghiên cứu chuyên sâu, các thế hệ cán bộ, sĩ quan, chiến sĩ, nhân viên, người lao động đã xây dựng nên truyền thống vẻ vang, rất đáng tự hào của ngành vật liệu nổ. Có thể nói, các thế hệ đi trước đã đặt những viên gạch đầu tiên hình thành nên đơn vị, giải quyết các kỹ thuật sử dụng thuốc nổ, thuốc phóng trong điều kiện chiến tranh, xây dựng các hướng học thuật, nghiên cứu chuyên sâu và tổ chức nghiên cứu chế tạo các sản phẩm theo yêu cầu của Quân đội cũng như của các đơn vị. Những năm tháng chiến tranh, trong điều kiện hết sức khó khăn nhưng các cán bộ của Viện, bằng kiến thức, sự nhiệt huyết, đam mê và sáng tạo đã tạo ra nhiều sản phẩm phục vụ chiến trường. Hòa bình lập lại, các thế hệ cha anh lại bắt tay vào xây dựng cơ sở vật chất và tổ chức nghiên cứu, thử nghiệm sản xuất thuốc phóng, thuốc nổ…

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Vâng! Quả là một đơn vị có bề dày truyền thống rất đáng tự hào. Vậy trong giai đoạn đổi mới đất nước, nhất là những năm gần đây, Viện TPTN đã thực hiện được nhiều “việc lớn” gì phục vụ quốc phòng, thưa đồng chí?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ là nhiệm vụ chính trị trọng tâm xuyên suốt của Viện kể từ khi thành lập cho đến nay. Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quân đội, Tổng cục CNQP và sự nỗ lực phấn đấu vươn lên của đơn vị, Viện TPTN đã có bước phát triển mới, “nhảy vọt cả về chất và lượng”. Chất ở đây có thể hiểu ở nhiều góc độ: từ chất lượng đội ngũ cán bộ nghiên cứu; chất lượng công tác nghiên cứu; chất lượng sản phẩm nghiên cứu với hàm lượng khoa học và tính ứng dụng cao vào thực tế sản xuất vũ khí, đạn dược… Lượng có thể hiểu ở số lượng các lĩnh vực chuyên sâu của Viện đều phát triển đồng đều, như: lĩnh vực thuốc phóng, thuốc nổ, nhiên liệu tên lửa, thuốc hỏa thuật và ứng dụng vật liệu nổ. Nhìn nhận ở góc độ cụ thể, thì đó là số lượng đề tài nhiệm vụ, số lượng sản phẩm nghiên cứu thành công chuyển giao cho các nhà máy và được áp dụng vào trang bị, số lượng các dây chuyền sản xuất nhỏ hình thành từ các đề tài, nhiệm vụ… đều tăng. Hơn chục mác thuốc phóng và 7 mác thuốc hỏa thuật được chuyển giao cho Nhà máy Z195 và Z121 sản xuất. Một số sản phẩm nghiên cứu thành công được Bộ Quốc phòng đặt hàng và Tổng cục CNQP cho phép Viện sản xuất tại Xí nghiệp Vật liệu nổ.

Tôi cũng xin được nhấn mạnh với nhà báo rằng, trong thời gian qua, Viện TPTN đã làm chủ được thiết kế, công nghệ chế tạo các loại thuốc phóng, thuốc nổ cho sản xuất vũ khí lục quân và nghiên cứu thành công nhiều loại thuốc phóng mới cho các loại đạn đặc chủng, ngư lôi của Hải quân; thuốc phóng, thuốc nổ, nhiên liệu cho vũ khí phòng không tầm thấp; thuốc nổ nhiệt áp. Ngoài ra, Viện đã làm tốt công tác đảm bảo sản xuất quốc phòng, như: tài liệu thiết kế, tài liệu công nghệ; giải quyết các vướng mắc trong sản xuất vật liệu nổ; cung cấp đủ, kịp thời các vật tư, bán thành phẩm cho sản xuất quốc phòng.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Là cán bộ chủ trì tuổi đời còn trẻ, đồng chí học tập được gì từ đội ngũ các nhà khoa học đi trước?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn(cười): Thực ra, so với đa số cán bộ, kỹ sư ở Viện TPTN, tôi cũng đã “toan về già” rồi!

Nói vui vậy, câu hỏi của nhà báo nhắc nhớ tôi những kỷ niệm đối với đội ngũ các nhà khoa học đi trước. Họ thực sự là những người gom góp, gây dựng và để lại những di sản quý cho thế hệ chúng tôi hôm nay. Có thể nói, trong suốt quá trình hình thành và phát triển của Viện, họ đã nỗ lực, không ngại khó khăn, gian khổ, tâm huyết, cống hiến hết mình vì Quân đội, vì sự phát triển của ngành vật liệu nổ cũng như vì sự phát triển của đơn vị. Kế thừa những phẩm chất tốt đẹp của các thế hệ đi trước, trong những năm qua, chúng tôi đã nỗ lực không ngừng, phát huy trí tuệ tập thể với phương châm: “Chủ động, sáng tạo, tự lực, tự cường”. Lấy chuyên ngành của Viện làm thế mạnh; nghiên cứu phải tạo ra được sản phẩm để sử dụng; kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu nền, nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu ứng dụng. Bám sát các định hướng của trên và nhu cầu của Quân đội để tham mưu, đề xuất đề tài, nhiệm vụ; phát triển công nghệ, sản phẩm. Thường xuyên quan tâm đến việc tạo dựng sản phẩm truyền thống của đơn vị và chăm lo bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ. Nhờ vậy, Viện đã có những bước phát triển vững chắc, luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Quân đội và Tổng cục CNQP giao phó.

GẮN CÔNG TÁC NGHIÊN CỨU VỚI HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Xin hỏi, cơ duyên nào mà anh trở thành một người lính, lại công tác ở chuyên ngành rất đặc thù là nghiên cứu thuốc phóng, thuốc nổ?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Tôi trở thành cán bộ, sĩ quan quân đội một phần do ảnh hưởng từ truyền thống gia đình. Bố tôi từng là người lính tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ. Vì thế, năm 1988, trong khi bạn bè thi vào các trường dân sự thì tôi lại chọn Học viện Kỹ thuật quân sự và được chọn vào ngành Đạn, Khoa Vũ khí. Sau khi ra trường, tôi hoàn toàn gắn bó với thuốc nổ, đạn dược. Tôi nghĩ, khi thi đỗ vào một ngôi trường lớn của Quân đội, thì “cái nghiệp” đã chọn mình và tôi hài lòng về điều đó.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Nghiên cứu hóa nổ trong CNQP được coi là lĩnh vực “đặc thù của đặc thù”, vậy đâu là những khó khăn, thách thức, trở ngại của Viện?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Cảm ơn nhà báo đã thấu tỏ tính “đặc thù của đặc thù” như Viện chúng tôi. Có thể thấy một số khó khăn và thử thách đối với việc triển khai các hoạt động nghiên cứu KHCN về chuyên ngành thuốc phóng, thuốc nổ, như: Khó khăn trong tiếp cận thông tin, tài liệu. Thuốc phóng thuốc nổ là lĩnh vực nghiên cứu đặc thù quân sự nên hầu hết các nước đều giữ bí mật thông tin, tài liệu, bí quyết công nghệ. Nhiều dự án, các đối tác nước ngoài không chuyển giao công nghệ chế tạo các sản phẩm liên quan đến hỏa cụ, vật nhồi thuốc phóng, thuốc nổ. Do đó, đội ngũ cán bộ nghiên cứu không có điều kiện học tập kinh nghiệm của nước ngoài. Bên cạnh đó, trang thiết bị, vật tư cho nghiên cứu, thử nghiệm còn thiếu và chưa đồng bộ; chưa có những phòng thí nghiệm chuẩn mực cho nghiên cứu thuốc phóng, thuốc nổ. Một số hóa chất, vật tư đặc chủng phục vụ nghiên cứu bắt buộc phải mua của nước ngoài nhưng việc nhập khẩu còn gặp nhiều khó khăn. Mặt khác, lĩnh vực nghiên cứu nguy hiểm độc hại, luôn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ; việc tổ chức thử nghiệm đánh giá tính năng sản phẩm gặp nhiều khó khăn, nhất là các vũ khí đặc chủng như tên lửa, ngư lôi...

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Phương châm “gắn hoạt động nghiên cứu với thực tiễn sản xuất” được Viện thực hiện như thế nào trong thời gian qua, thưa đồng chí?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Những năm qua, Viện TPTN là một trong những đơn vị được đánh giá là thành công trong việc tổ chức triển khai các hoạt động nghiên cứu, sản xuất vật liệu nổ đáp ứng nhu cầu quốc phòng, an ninh và nền kinh tế quốc dân. Có được điều này, vì toàn thể cán bộ, công nhân viên Viện TPTN luôn quán triệt tinh thần “khoa học, thiết thực, an toàn, hiệu quả”. Hoạt động nghiên cứu của Viện luôn xuất phát từ thực tiễn, nhằm mục đích giải quyết được yêu cầu đặt ra từ thực tiễn và có động lực từ thực tiễn.

Viện đã tích cực, chủ động bám nắm các cơ quan cấp trên, nắm bắt nhu cầu sửa chữa, thay thế, chế tạo mới sản phẩm của các đơn vị trong toàn quân liên quan đến lĩnh vực vật liệu nổ để tham mưu, đề xuất đề tài nghiên cứu. Do đó, các đề tài nghiên cứu đều hướng đến mục tiêu phải ứng dụng được vào vũ khí, trang bị. Viện đã tích cực gắn kết với các nhà máy trong Tổng cục CNQP để triển khai nhiệm vụ chế thử, đồng thời giải quyết kịp thời những vướng mắc kỹ thuật trong quá trình sản xuất của các nhà máy liên quan đến vật liệu nổ. Chính quá trình này đã giúp cho các cán bộ nghiên cứu trưởng thành hơn, gắn liền lý thuyết, nghiên cứu với thực tế.

Viện đẩy mạnh hoạt động của Xí nghiệp Vật liệu nổ, trở thành cơ sở chế thử, sản xuất các sản phẩm nghiên cứu phục vụ quốc phòng và kinh tế quốc dân. Việc này đã góp phần quan trọng trong việc gắn kết quá trình nghiên cứu với sản xuất, nâng cao khả năng ứng dụng vào thực tế sản xuất cho các cán bộ nghiên cứu, tạo thành chuỗi khép kín từ khâu nghiên cứu cơ bản cho đến sản phẩm cuối cùng. Quá trình sản xuất cũng góp phần cải thiện đời sống cho cán bộ, duy trì đội ngũ cán bộ tại Viện, đồng thời thu hút được các cán bộ, chuyên gia trong và ngoài nước về công tác tại Viện.

Thành quả của quá trình gắn kết nghiên cứu với thực tế là Viện TPTN đã có rất nhiều sản phẩm được nghiên cứu thành công, được sản xuất loạt “O” và sản xuất loạt, như: hơn 10 loại thuốc phóng, nhiên liệu cho đạn dược lục quân và đạn pháo, ngư lôi của Hải quân; 6 loại thuốc nổ cho vũ khí phòng không tầm thấp, đạn nhiệt áp; 1 loại thuốc nổ TNP1E phục vụ dân sinh và hàng chục sản phẩm phục vụ huấn luyện khác đang được sản xuất.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Thưa đồng chí, Viện TPTN cũng là tổ chức KHCN duy nhất trong Quân đội thí điểm thực hiện tự chủ một phần về tài chính, xin đồng chí nói rõ về những kết quả của việc thực hiện mô hình này?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Trước hết phải khẳng định, trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị nghiên cứu KHCN là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước nhằm “cởi trói” cơ chế, rào cản kìm hãm sự phát triển của KHCN, giúp các nhà khoa học tiếp cận gần hơn và vươn ra thị trường. Là đơn vị nghiên cứu đầu tiên trong Quân đội triển khai mô hình tự chủ, sau hơn 5 năm triển khai thực hiện chuyển đổi cơ chế, nhận thức của cán bộ, công nhân viên, người lao động thay đổi theo hướng tích cực, tránh được tình trạng trông chờ ỷ lại, thụ động trong việc triển khai nhiệm vụ chính trị được giao. Viện đã thực hiện được đúng lộ trình chuyển đổi theo Quyết định 823/QĐ-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Hiện tại, Viện tự hạch toán trả lương cho hơn 1/2 quân số biên chế và gần 90 lao động hợp đồng. Đơn vị được trích lập các quỹ theo quy định của Nhà nước và đã sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí từ các quỹ này phục vụ cho các hoạt động của đơn vị. Đời sống của cán bộ, công nhân viên và người lao động được cải thiện và nâng cao. Mô hình chuyển đổi đã đi vào hoạt động ổn định và tiếp tục được hoàn thiện, đơn vị ngày càng phát triển.

 

Cán bộ Viện Thuốc phóng - Thuốc nổ sử dụng các thiết bị hiện đại phục vụ nghiên cứu khoa học. Ảnh: NAM ANH

TRUYỀN THỐNG LÀ HÀNH TRANG ĐỂ XÂY DỰNG ĐƠN VỊ PHÁT TRIỂN VỮNG MẠNH

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Đồng chí đánh giá như thế nào về đội ngũ cán bộ, kỹ sư của Viện hiện nay?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Tôi xin được chia sẻ rằng, Viện TPTN trải qua 45 năm xây dựng và trưởng thành được làm nên “thương hiệu” bởi các thế hệ cán bộ nghiên cứu khoa học “vừa hồng vừa chuyên” gắn liền với chuyên ngành thuốc phóng, thuốc nổ qua các thời kỳ. Đội ngũ cán bộ của Viện hiện nay với tuổi đời tương đối trẻ, có phẩm chất đạo đức và năng lực công tác tốt, được đào tạo cơ bản ở trong và ngoài nước. Đây là một trong những thế mạnh của Viện so với các viện nghiên cứu khác trong Quân đội. Số cán bộ của Viện có trình độ sau đại học chiếm đến 70%, trong đó cán bộ có trình độ tiến sĩ chiếm gần 20%. Cán bộ trẻ được bồi dưỡng, rèn luyện, thử thách trong môi trường nghiên cứu và nhiều cán bộ đã trưởng thành, trở thành trụ cột trong nghiên cứu các lĩnh vực chuyên sâu của Viện. Nhiều công trình nghiên cứu do cán bộ trẻ chủ trì thực hiện đã thành công và được áp dụng vào sản xuất. Lãnh đạo, chỉ huy Viện tin tưởng, bằng sức trẻ, sự sáng tạo, nhiệt huyết, đội ngũ cán bộ trẻ sẽ tiếp tục “hiến kế lập công”, tiếp nối truyền thống của các thế hệ đi trước, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ mà cấp trên giao cho.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Xin hỏi, với tư cách một Viện trưởng, đâu là bí quyết để đồng chí phát huy được khả năng của cán bộ, nhất là cán bộ nghiên cứu chuyên ngành như hóa nổ?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Lĩnh vực thuốc phóng, thuốc nổ là ngành nghề đặc thù, chuyên ngành hẹp, rất khó khăn, công phu mới đào tạo được một kỹ sư đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Vì vậy, tôi cho rằng, đào tạo cán bộ nghiên cứu phải đi đôi với bố trí, sử dụng cán bộ, tìm người phù hợp với nhu cầu thực tế của Viện; cần bảo đảm điều kiện làm việc tốt nhất cho họ. Trong sinh hoạt, chúng ta chấp nhận sự khác biệt về tính cách, tư duy, sở thích, nhưng trong công việc phải vì tập thể, vì nhiệm vụ chung. Một điều rất quan trọng là người lãnh đạo, chỉ huy cần phải biết truyền cảm hứng cho anh em. Đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, truyền cảm hứng chính là động lực để phát huy khả năng lao động sáng tạo của mỗi người.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Nhân kỷ niệm 45 năm Ngày truyền thống của Viện, đồng chí có suy nghĩ gì?

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn: Với bề dày truyền thống 45 năm xây dựng, trưởng thành, thời gian tới, Viện TPTN sẽ tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ chính trị mà Bộ Quốc phòng, Tổng cục CNQP giao cho: nghiên cứu KHCN, đảm bảo sản xuất quốc phòng, tổ chức sản xuất các sản phẩm và thực hiện các hoạt động dịch vụ KHCN. Trọng tâm của công tác nghiên cứu là định hướng nghiên cứu phát triển các loại thuốc phóng, nhiên liệu tên lửa, thuốc nổ mới và giải quyết các nút thắt về chất lượng thuốc hỏa thuật cho một số loại ngòi đạn.

Tôi tin rằng, với tinh thần đoàn kết cùng bản lĩnh, trí tuệ, trách nhiệm đã được khơi nguồn và giữ vững trong dòng chảy 45 năm qua, sẽ là hành trang, là động lực để Viện tiếp tục khẳng định vị thế mới của mình trên chặng đường phát triển, đóng góp nhiều hơn nữa cho Quân đội và đất nước.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!

LÊ THIẾT HÙNG

(Thực hiện)