(CNQP&KT) - Nhà máy Z117 (tên giao dịch là Công ty Cơ khí chính xác 17) là một trong số ít các doanh nghiệp quốc phòng có sản phẩm cơ khí xuất khẩu - một ngành hàng vốn chưa có nhiều lợi thế cạnh tranh so với các mặt hàng khác do Việt Nam sản xuất.

 

“Gặp gỡ - Đối thoại” kỳ này giới thiệu cuộc trao đổi giữa đại diện Tạp chí CNQP&Kinh tế với Đại tá Phan Xuân Hải, Giám đốc Nhà máy Z117, về những nội dung liên quan đến việc một doanh nghiệp quân đội tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và bước đầu gặt hái được thành công.

Đại tá Phan Xuân Hải - Giám đốc Nhà máy Z117

LỢI THẾ TỪ DÒNG SẢN PHẨM LƯỠNG DỤNG

  Nhà báo Lê Thiết Hùng:Thưa đồng chí Giám đốc! Lâu nay, nhóm hàng lưỡng dụng, gồm các loại huân, huy chương, quân hiệu, đã làm nên “tên tuổi” của Nhà máy Z117. Vậy đặc thù của dòng sản phẩm này có tác động gì đến hoạt động sản xuất của Nhà máy?

Đại tá Phan Xuân Hải: Nhà máy Z117 hiện có ba dòng sản phẩm chính. Thứ nhất, dòng sản phẩm quốc phòng - sản xuất theo chỉ tiêu pháp lệnh. Thứ hai, dòng sản phẩm quốc phòng nhóm 2, tức các mặt hàng lưỡng dụng do Nhà máy tự tìm kiếm hợp đồng sản xuất. Thứ ba, dòng sản phẩm thuần kinh tế, trong đó có hàng xuất khẩu.

Như nhà báo vừa đề cập, Nhà máy Z117 là doanh nghiệp có truyền thống sản xuất các sản phẩm lưỡng dụng, vừa phục vụ nhu cầu quốc phòng, vừa đáp ứng nhu cầu kinh tế - xã hội. Điển hình như các loại huân, huy chương, phù hiệu, quân hiệu, quà tặng mỹ kim... Dòng sản phẩm này đã và đang là thế mạnh của Nhà máy. Ngược dòng thời gian vào thời điểm cuối những năm 50 của thế kỷ trước, Z117 là nhà máy đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam được giao nhiệm vụ sản xuất các loại huân, huy chương, quân hiệu, phù hiệu... Vì vậy, điều kiện thuận lợi chính là Z117 có đội ngũ cán bộ, công nhân viên luôn hết lòng vì Nhà máy, biết giữ gìn truyền thống tốt đẹp của người lính thợ Quân giới. Hiện nay, nhiều gia đình có 4 thế hệ từng làm việc, công tác trong Nhà máy...

 Nhà báo Lê Thiết Hùng: Truyền thống dĩ nhiên sẽ là sức mạnh, là lợi thế nếu biết kế thừa, phát huy. Nhưng rõ ràng là trong thời kỳ đổi mới, hội nhập hiện nay, điều đó chưa đủ để doanh nghiệp phát triển, thưa đồng chí?

Đại tá Phan Xuân Hải: Đúng thế! Tôi cho rằng, đối với dòng sản phẩm lưỡng dụng, có lẽ không đơn vị nào trong nước có thể sánh kịp trình độ, tay nghề của đội ngũ công nhân Z117. Tất nhiên, không thể cứ mãi “phát huy thế mạnh” trên một nền công nghệ… “ngồi xổm” (cười)! Nhận thức rõ điều này, trong nhiều năm qua, Nhà máy đã quan tâm đầu tư máy móc, thiết bị công nghệ để sản xuất huân, huy chương, quân hiệu, phù hiệu… theo hướng chuyên môn hóa, hiện đại hóa. Hiện, từ công nghệ rập, công nghệ đúc, công nghệ mạ đều được thực hiện bằng thiết bị hiện đại. Tôi có thể tự tin nói rằng, cùng với đội ngũ công nhân lành nghề, được ví như các “nghệ nhân”, thì tại Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào có hệ thống dây chuyền công nghệ sản xuất huân, huy chương, huy hiệu, quân hiệu, quà tặng mỹ kim… đồng bộ, hiện đại như ở Z117. Nhờ đó, chúng tôi có thể đáp ứng một cách tốt nhất về sản lượng, chất lượng, thời gian và giá thành sản phẩm. Tôi nghĩ, đây là lợi thế rất lớn của Nhà máy. Năm 2017, chỉ riêng doanh thu từ hợp đồng sản xuất phù hiệu cho ngành Kiểm sát cũng đã mang về cho Nhà máy 32,4 tỷ đồng.

 Nhà báo Lê Thiết Hùng: Tôi được biết, hướng đi của dòng sản phẩm lưỡng dụng khá rộng mở, thưa đồng chí?

Đại tá Phan Xuân Hải: Có một sản phẩm, khởi đầu là hàng lưỡng dụng, sau đó do sự vận động của thời gian, đã chuyển hẳn sang dòng sản phẩm kinh tế, đó là các loại bếp dân dụng. Chuyện là thế này, từ những ngày mới thành lập, Nhà máy được giao nhiệm vụ sản xuất một số đồ trang bị cho lực lượng Công binh, điển hình là các loại cuốc chim, xẻng. Căn cứ vào nhu cầu của các đơn vị, Nhà máy từng bước nghiên cứu sản xuất các loại doanh cụ hậu cần, trong đó có bếp dầu - một sản phẩm làm nên thương hiệu của Z117 thời kỳ bao cấp. Trên nền tảng công nghệ đó, Nhà máy đã tiến hành nghiên cứu, sản xuất bếp than, bếp men, bếp nướng và nhiều loại doanh cụ khác. Nhà máy đang phát triển mạnh nhóm hàng doanh cụ để vừa phục vụ nhu cầu Quân đội, vừa tiêu thụ trong nước và tiến hành xuất khẩu. Hiện nay, các mặt hàng kinh tế chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu sản phẩm kinh tế của Nhà máy. Trong tổng doanh thu năm 2017 đạt 625 tỷ đồng, thì doanh thu từ kinh tế đạt hơn 399 tỷ đồng, trong đó riêng hàng xuất khẩu đạt 118 tỷ đồng.

 THÀNH CÔNG TRONG SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP PHỤ TRỢ

 Nhà báo Lê Thiết Hùng:Thưa đồng chí, so với các doanh nghiệp quân đội nói chung và doanh nghiệp quốc phòng nói riêng, việc tham gia sản xuất các sản phẩm cơ khí phục vụ ngành công nghiệp phụ trợ mới là điểm sáng và thành quả đáng nói của Z117 trong thời gian qua?

Đại tá Phan Xuân Hải:(Cười) Tự đánh giá về mình chưa hẳn đã hay, nhưng về cơ bản là như vậy. Cách đây 15 năm, Nhà máy Z117 bắt đầu tiếp cận và tham gia vào sản xuất công nghiệp phụ trợ. Thời điểm đó, đây thực sự là hướng phát triển mới. Để có thể sản xuất được các sản phẩm cơ khí chính xác đáp ứng nhu cầu công nghiệp phụ trợ, Nhà máy có hai hướng đầu tư: Một là, đầu tư về công nghệ đúc áp lực; hai là, đầu tư về công nghệ gia công tiện, cắt gọt, phay… Chính nhờ đầu tư đúng hướng, chủ động tiếp cận thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm, Nhà máy đã chinh phục được các hãng sản xuất ô tô, xe máy nổi tiếng thế giới. Hiện nay, năng lực sản xuất sản phẩm này của chúng tôi tương đối lớn, trong đó doanh thu chiếm khoảng 40% từ công nghiệp phụ trợ. Nhà máy đang có các khách hàng lớn về công nghiệp phụ trợ cũng như hàng cơ khí xuất khẩu, tiêu biểu như: Honda, Toyota, Yamaha, Piaggio, IKEA, ADEO, Jaguar, Nagoya...

 Nhà báo Lê Thiết Hùng:Sản xuất công nghiệp phụ trợ cho các công ty lớn của nước ngoài cũng có nghĩa là doanh nghiệp đã tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Vậy, đâu là vấn đề có tính “nguyên tắc chiến lược” để hội nhập và phát triển thành công, thưa đồng chí?

Đại tá Phan Xuân Hải: Một trong những định hướng vô cùng sáng suốt của các thế hệ lãnh đạo, chỉ huy Nhà máy Z117 trước đây, hiện tại chúng tôi vẫn kế thừa và phát huy, đó là xác định rất rõ: Trong quá trình mở rộng thị trường, Nhà máy phải có chiến lược khách hàng và sản phẩm. Theo đó, Nhà máy chỉ hợp tác với khách hàng có sự ổn định về tài chính, những tập đoàn lớn. Thứ hai, phải nghiên cứu xem xét, đầu tư sản xuất các sản phẩm loạt lớn trên nền công nghệ hiện có, không làm nhỏ lẻ, manh mún, chu kỳ ngắn. Chí ít cũng phải ký hợp đồng sản xuất từ 3 đến 4 năm. Vòng đời sản phẩm càng dài thì Nhà máy mới giảm đầu tư làm khuôn, làm mẫu; mới có thể cạnh tranh được về giá. Thứ ba, để thực hiện gia công sản phẩm xuất khẩu hoặc cung ứng cho liên doanh (xuất khẩu tại chỗ), dứt khoát phải thanh toán bằng USD, nếu không sẽ không làm. Qua thương thảo một cách “mềm mỏng và cương quyết”, các đối tác đều đã chấp nhận điều kiện này.

 Nhà báo Lê Thiết Hùng:Hầu hết các doanh nghiệp mà Nhà máy Z117 đang hợp tác sản xuất công nghiệp phụ trợ là những doanh nghiệp đầu tư nước ngoài trực tiếp vào Việt Nam (FDI); tính chuyên môn hóa của họ rất cao. Vậy tiêu chí để các doanh nghiệp này lựa chọn Z117 là gì?

Đại tá Phan Xuân Hải: Làm việc với đối tác nước ngoài phải hết sức chú trọng tính chuyên môn hóa. Nhờ tính chuyên môn hóa nên năng suất lao động cao, hạ giá thành, mới cạnh tranh được với các sản phẩm cùng loại trên thị trường. Để được họ chọn mình phải trải qua những cuộc xét duyệt, thẩm định rất khắt khe, nhưng thường thì họ đánh giá trên 3 tiêu chí: Quy trình công nghệ, tác động môi trường và trách nhiệm xã hội, trong đó tiêu chí về quy trình công nghệ là quan trọng nhất. Chỉ khi mình đạt ba tiêu chí đó họ mới thương thảo các nội dung chi tiết tiếp theo.

Nhà báo Lê Thiết Hùng:Theo đồng chí, hạn chế chung của ngành công nghiệp phụ trợ trong nước là gì?

Đại tá Phan Xuân Hải: Theo tôi, hạn chế lớn nhất của ngành công nghiệp phụ trợ trong nước là các doanh nghiệp đã có đầu tư máy móc thiết bị nhưng chưa tiếp cận và làm tốt theo các yêu cầu kỹ thuật của đối tác. Chẳng hạn như với Z117, nhiều sản phẩm họ yêu cầu làm nhưng Nhà máy không có công nghệ để chế tạo được. Đội ngũ cán bộ của mình nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu cao về kỹ thuật. Hiện nay, không chỉ các nhà máy trong nước mà ngay cả các nhà máy trong ngành Công nghiệp quốc phòng (CNQP) cũng thiếu sự liên kết với nhau trong sản xuất công nghiệp phụ trợ. Vấn đề nữa là chúng ta vẫn thiếu cơ chế, chính sách, giải pháp của cấp có thẩm quyền để hỗ trợ, liên kết giữa các nhà máy lại với nhau; vai trò của Hiệp hội các doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam nói chung còn mờ nhạt, thiếu hiệu quả.

 

Sản xuất phụ tùng phục vụ nội địa hóa xe máy ở Nhà máy Z117.                                               Ảnh: Nam Anh

TRĂN TRỞ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG THƯƠNG HIỆU SẢN PHẨM

 Nhà báo Lê Thiết Hùng: Tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, điều mà Nhà máy học tập được từ các doanh nghiệp nước ngoài là gì?

 Đại tá Phan Xuân Hải: Nhà máy Z117 hiện nay làm việc rất nền nếp, khoa học, chấp hành rất chuẩn về tiến độ, kế hoạch sản xuất và giao hàng. Điều đó cũng một phần nhờ học tập tính chuyên nghiệp của các đối tác. Nhưng điều quan trọng hơn là chúng tôi học tập được cách quản lý khoa học, tiên tiến của họ. Đơn cử như việc thực hiện các thủ tục hành chính trong giao thương đều rất đơn giản, thuận tiện; đàm phán, ký hợp đồng chủ yếu thông qua trực tuyến, thương mại điện tử.   

 Nhà báo Lê Thiết Hùng:Là một doanh nghiệp có tỷ trọng hàng kinh tế xuất khẩu tương đối lớn của Tổng cục CNQP, vậy cách thức tiếp cận thị trường của Nhà máy Z117 được tiến hành như thế nào?

Đại tá Phan Xuân Hải: Cách thức tiếp cận thị trường, hay nói cách khác là hoạt động xúc tiến thương mại tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, cơ bản chúng tôi thực hiện như các doanh nghiệp khác. Nghĩa là tham gia các hội chợ, triển lãm trong nước và quốc tế, tăng cường thông tin, quảng bá hình ảnh về sản phẩm, năng lực sản xuất trên các phương tiện truyền thông, mạng internet... "Tiếng lành đồn xa", nhiều khách hàng chủ động đến với chúng tôi thông qua sự giới thiệu của chính các đối tác. Khi biết chúng tôi đang sản xuất sản phẩm cho các doanh nghiệp lớn trên thế giới, đương nhiên đó cũng là "tấm giấy thông hành" để họ tin tưởng lựa chọn. Nói tóm lại, có ba tiêu chí để khách hàng chủ động tìm đến với mình, đó là chất lượng, giá cả và tiến độ giao hàng. Hiện tại, khách hàng tìm đến với chúng tôi rất nhiều, chỉ sợ không đủ năng lực đáp ứng nhu cầu. Thời gian tới, Nhà máy sẽ tập trung đầu tư và mở rộng nhà xưởng sản xuất.

 Nhà báo Lê Thiết Hùng: Đồng chí có suy nghĩ gì về thương hiệu sản phẩm khi mà Nhà máy chủ yếu xuất khẩu sản phẩm theo dạng gia công chi tiết?

Đại tá Phan Xuân Hải: Câu hỏi này thực sự đã chạm đến nỗi niềm trăn trở của không chỉ riêng tôi... Hiện nay, có lẽ cái kém nhất của doanh nghiệp trong nước nói chung và Nhà máy Z117 nói riêng là không được mang thương hiệu Việt Nam. Ví dụ, toàn bộ các loại bát kim loại xuất khẩu do Nhà máy sản xuất đều mang thương hiệu IKEA - một tập đoàn bán lẻ nổi tiếng của Thụy Điển. Gọi là gia công nhưng thực ra là mình làm từ A đến Z, họ mua trọn vẹn sản phẩm rồi đem đi tiêu thụ trên toàn thế giới. Nói cách khác, mình vẫn là người đi làm thuê.

Không có thương hiệu nên mình phải chấp nhận giá thấp, miễn là có chút lợi nhuận. Chẳng hạn, một cái bát kim loại mình bán cho họ giá 55.000 đồng, nhưng khi họ bán ở châu Âu, tính ra tiền Việt Nam lên tới 290.000 đồng, tăng khoảng 5 lần. Tương tự, các loại bếp nướng xuất khẩu cũng vậy… Vấn đề xây dựng thương hiệu và trực tiếp xuất khẩu sản phẩm ra thị trường thế giới có lẽ vẫn là bài toán nan giải đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

 Nhà báo Lê Thiết Hùng:Nếu phát biểu ngắn gọn về định hướng phát triển hàng kinh tế trong thời gian tới, đồng chí sẽ nói điều gì?

Đại tá Phan Xuân Hải: Ngoài hoàn thành tốt nhiệm vụ sản xuất quốc phòng, điều cần thực hiện trong thời gian tới đối với Z117 là tập trung khai thác tiềm lực, thế mạnh về lao động, công nghệ, thiết bị hiện có để phát triển sản xuất kinh tế, tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và mở rộng thị trường nước ngoài. Cùng với đó, Nhà máy sẽ tăng cường đổi mới công nghệ, đa dạng hóa mặt hàng, chủ động tìm kiếm đối tác mới, sản phẩm mới có tiềm năng, nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh; bảo đảm việc làm, thu nhập cho người lao động; phấn đấu các chỉ tiêu hằng năm đều đạt và vượt so với kế hoạch mà Nghị quyết Đảng bộ Nhà máy đề ra.

 Nhà báo Lê Thiết Hùng: Xin cảm ơn đồng chí!

 LÊ THIẾT HÙNG

(Thực hiện)